Ortadoğu’nun Kadın Politikacıları
Bugün birçok siyasi meseleyle çalkalanan Ortadoğu’da göz ardı edilen problemlerden birisi de kadının toplumdaki statüsüdür. Cinsiyet eşitsizliği, eğitim yetersizliğinin gibi problemlerin yanında kadınların siyasetteki yeri de bir başka sorunu oluşturmaktadır. Kadınların siyasette en az aktif olduğu, meclislerdeki kadın sayısının en düşük olduğu ülkeler Ortadoğu ülkeleri olmakla beraber Ortadoğu’nun her ülkesinde kadınların politik konumları birbirinden farklı koşullardan etkilenmektedir. Bu yazıda farklı Ortadoğu ülkelerinden kadın politikacıların siyasi yolculuklarına değinip, Ortadoğu’nun farklı bir yüzünü görmeye çalışacağız.
Masoumeh Ebtekar
Masoumeh Ebtekar, İran’ın ilk kadın Başkan Yardımcısıdır. Ebtekar oldukça iyi bir eğitim geçmişine sahiptir. Üç yaşındayken babasının Pensilvanya’da doktora yapması üzerine ABD’ye taşınan Ebtekar, 6 yıl sonra İran’a döndü ve eğitimini Tahran Uluslararası Okulu’nda devam ettirdi. Ardından Tarbiat Modares Üniversitesi’nde immünoloji alanında doktora yapan Ebtekar, aynı üniversitede öğretim görevliliği yaptı ve 40’tan fazla bilimsel makale yayınladı. Ebtekar ilk olarak ABD karşıtı tavırlarıyla göze çarptı; 1979’da İran’daki ABD elçiliğini işgal eden öğrencilerin arasındaydı. Zira Ebtekar, “İmamın izindeki müslüman öğrencileri” adlı gruba katılmış, hatta bu grubun sözcüsü olmuştu. Ebtekar’ın Amerika-İran ilişkilerini oldukça olumsuz yönde etkileyen bu olaya karşı ilerleyen yıllarda herhangi bir özür açıklaması olmamıştır.
Görüşleri başlarda tutucu ve Batı karşıtı bir çizgide seyretse de, kadın hakları ve çevre konusunda dikkat çekici işler yaptı. 1991’de Institute for Women’s Studies and Research kurucuları arasında yer aldı. Başkan Yardımcılığı dönemi süresince İran Çevreyi Koruma Ajansı’nın başına geçti ve yapısında radikal değişiklikler yaptı. Ayrıca, 2005’te Barış ve Çevre Merkezi kurucuları arasında yer aldı. 2006’da Birleşmiş Milletler tarafından çevreye olan duyarlılığı sebebiyle Yeryüzü Şampiyonu ödülüne layık görüldü.
İlk Başkan Yardımcılığı dönemini 2005’te tamamladıktan iki yıl sonra, reformcu görüşlerini bir blogda yazıya aktardı. Özellikle kadın hakları, çevre ile ilgili konulara değindi ve Ahmedinejad yönetimi eleştirdi. Blog İran hükümetince sansürlendi. Ebtekar ise yazmaktan vazgeçmedi ve yeni bir blogda hükümetin hoşuna gitmeyen yazılarını devam ettirdi. Barışçıl protestolarda ölen insanların ailelerini ziyaret ettiğindeyse tutucu kesim tarafından provokatör olmakla suçlandı.
2013 seçimlerinde Hasan Ruhani’yi destekleyen Ebtekar, Ruhani kazanıp başkan olduğunda yeniden Başkan Yardımcılığı görevine getirildi. Görüşleri 1979’dekilere göre oldukça değişmiş olan Ebtekar, 2015’te İran ve 5+1 arasında yapılan nükleer programıyla ilgili anlaşmayı barış yolunda atılan bir adım olarak değerlendirmesiyle dikkat çekti.
Birçok Ortadoğu ülkesiyle kıyaslandığında, İran parlementosunun %5.9’luk kadın oranı çok düşük kalmaktadır. İran’da kadınlar için siyasette yer almak bu kadar zorken, Ebtekar 35 yıldır bu yolda başarıyla ilerlemektedir.
Toujan al-Faisal
1993-1997 yılları arasında milletvekilliği yapan Toujan al-Faisal, Ürdün parlamentosuna giren ilk kadındır. Seçilirken hiçbir politik partiye üye değildi. Politik konuşmalarıyla popülaritesini yükselten al-Faisal, görevi boyunca yolsuzluklarla savaştı. Görevinden sonra da bu tavrını sürdürerek 2002’de Kral 2. Abdullah’a açık bir mektup yazdı. Mektupta dönemin Başbakanı Abu al-Ragheb’i ekonomik yolsuzlukla suçlayan al-Faisal’ın hayatı bundan sonra daha zorlu bir hal aldı.
16 Mayıs 2002’de 18 ay boyunca hapse mahkum edildi. Gerekçesi ise yazdığı mektup nedeniyle devletin itibarını zedeleyici bilgi vermesiydi. Mahkumiyet süresince açlık grevine giren Al-Faisal, Çerkes kökenliydi ve Çerkes topluluğunun talebi üzerine mahkumiyetinin 100.gününde Kral’ın affı ile hapisten çıktı.
2003’te Seçim Komitesi tarafından seçimlere katılması engellendi. Ürdün Krallığı Asliye Mahkemesine başvuran al-Faisal’ın itirazı reddedildi.
Politikacı Laith Shubeiat bir röportajında al-Faisal’ın mahkum edilmesine sebep olan yolsuzluk olayını al-Faisal dışında hiç kimsenin konuşmaya cesaret edemediği bir olay olarak anlatmıştır.
Toujan al-Faisal’ın politik kariyeri yolsuzluk karşıtı aktivizmi nedeniyle engellerle tıkandı.
Hanin Zuabi
İsrail parlamentosuna bir Arap Partisinden seçilen ilk kadındır. İsrail’in Filistinli vatandaşlarının haklarını savunmasıyla dikkat çeken Hanin Zuabi, Filistin’deki İsrail işgalinin son bulmasını savunmaktadır. Arap nüfusunun fazla olduğu Nasıra’da doğan ve genç yaşından beri politikaya ilgi duyan Zuabi’nin İsrail’de Arap kökenli bir vatandaş olması ve Arapların İsrail’de ayrımcılığa uğraması, politikacı olmasında önemli rol oynamıştır. Zuabi, hem kadınların, hem de Filistinlilerin ayrımcılığa uğramasını eleştirmektedir.
1995’te kurulan Balad Parti’ye bir yıl sonra dahil olan Zuabi, 2009’dan beri İsrail Parlamentosunda milletvekilliği yapmaktadır. İsrail’deki Filistinlilerin İsrail vatandaşlarıyla aynı haklara sahip olmamasını “Ben bir göçmen değilim, burası benim yurdum. Buranın yerli halkıyız ve İsrail’e göç etmedik, İsrail bize göç etti” sözleriyle eleştirmektedir.
2010 yılında Mavi Marmara yardım gemisine katılan Zuabi gemideki tek İsrail milletvekiliydi. Gemide bulunmasından dolayı Parlamento üyeleri tarafından hainlikle suçlandı. O ise gemiye saldıran askerleri katil olarak nitelendirdi. Söz konusu Parlamento konuşması sırasında İsrail milletvekilleri tarafından üzerine yüründü. Bu olaylardan sonra Balad Partisi Zuabi’yi listesinde üçüncü sıradan ellinci sıraya düşürdü. Bu da onun bir dahaki seçimlerde parlamentoya girmesini engellemektedir. İsrail başbakanı Netanyahu da olaylardan sonra Zuabi hakkında parlamentodan çıkarılması için hukuk müsteşarlığına talimat vermiştir.
Nayla Tueni
Lübnanlı politikacı ve gazeteci olan Nayla Tueni, 2009-2013 yılları arasında Lübnan parlamentosunun az sayıdaki kadın üyelerinden biriydi. Lübnan’ın Ortodoks Hristiyan kesiminden olan Nayla Tueni, Lübnan’ın sekülerleşmesini desteklediğini belirtmektedir. Politikaya atılmasının en önemli sebebi ise babasının öldürülmesidir. 2005’te öldürülen babası Gebran Tueni gazeteciydi ve Lübnan’da Suriye otoritesine tamamen karşı duruşuyla dikkat çekmekteydi. Parlamentoya seçildiğinde Nayla Tueni, misyonunun babasının hayalindeki Lübnan’a ulaşmak olduğunu belirtmiştir.
26 yaşında parlamentoya giren Tueni, meclisin en genç üyesiydi. Seçildiğinde hem milletvekilliği görevini sürdürdü hem de dedesinin kurucu, babasının çalışmış olduğu al-Nahar Gazetesini yönetti.
Lübnan’da düşünce özgürlüğünü destekleyen Tueni, özellikle gençlerin ve kadınların siyasi hayata katılımını oldukça önemli buluyor. Kendisi bir Müslümanla evlendiği ve Lübnan’da evlilik dini kurallara bağlı olduğu için Kıbrıs’ta evlenebilmiştir. 2014’te Fransa’dan onur ödülü almıştır.
Merve BİRDAL
KAYNAKÇA:
- 50 Iraniens Womens You Should Know: Masoumeh Ebtekar http://en.iranwire.com/features/7017/
- Jordan: Sentence against Toujan al-Faisal a blow to freedom of expressionhttps://www.amnesty.org.uk/press-releases/jordan-sentence-against-toujan-al-faisal-blow-freedom-expressionhttps://www.amnesty.org.uk/press-releases/jordan-sentence-against-toujan-al-faisal-blow-freedom-expression
- Jordan: Toujan al Faisal vows to continue to fight corruption http://www.weldd.org/our-voices/jordan-toujan-al-faisal-vows-continue-fight-corruption
- The NS Interview: Haneen Zoabi http://www.newstatesman.com/middle-east/2010/08/israel-interview-palestinianhttp://www.newstatesman.com/middle-east/2010/08/israel-interview-palestinian
- Hanin Zuabi’nin Konuşması Knesset’i Karıştırdı. http://www.tasnimnews.com/tr/news/2016/07/01/1119219/hanin-zuabi-nin-konuşması-knesset-i-karıştırdı
. Nayla Tueni Mixes Journalism and Politics in Lebanon’s Murky Waters http://www.huffingtonpost.com/magda-abufadil/nayla-tueni-mixes-journal_b_1172905.html
