Kitap Adı: Uluslararası Politikada Suriye Krizi
Editörler: Prof. Dr. Hasret Çomak, Doç. Dr. Caner Sancaktar, Yrd. Doç. Dr. Zafer Yıldırım
“Uluslararası Politikada Suriye Krizi” adlı incelemeye aldığımız kitap, Suriye’de yaşanmış olan sürecin dünya ülkelerinde nasıl bir iz bıraktığını ve uluslararası alanda ne çeşit bir rol oynadığını anlatmaktadır. Bu kitap, farklı bilim insanları ve araştırmacılar tarafından yazılmış eserlerden oluşmaktadır, dolayısıyla okurken farklı görüşlerle karşılaşılabilir. Ayrıca Uluslararası İlişkiler ana bilim dalında bölgesel ve küresel güvenlik çalışmaları konularında daha derin bilgiler verebilmektedir.
Giriş
Kitap kronolojik olarak yazılıp her bölümde Suriye farklı açılardan ele alınmıştır. Böylece okur Suriye hakkında çok net ve derin bilgiler elde edecektir. İncelediğimiz kitabın ilk bölümü Suriye’nin tarihi ile başlamakta, ardından ülkenin siyasi ve ekonomik yapısını ele almaktadır. Suriye savaşı değerlendirildiğinde ise halklar, örgütler ve cepheler tartışılmıştır. Kitabın dördüncü bölümünde Suriye ile ilgili güçlü ülkelerin izlemiş olduğu politikalar tek tek incelenmiştir. Sadece güçlü ülkeler ile kalmayıp bölgede bulunan devletlerin de Suriye’ye karşı izledikleri politikaların üzerine durulmuştur. Suriye krizinde başlıca faktörün enerji olduğu bilinmekle birlikte kitapta da buna bir bölüm ayrılmış; Suriye Krizi ve Birleşmiş Milletler ilişkileri titiz bir şekilde incelenmiştir. Son olarak ise göç ve mülteci krizine değinilmiştir.
Suriye’nin Kısa Tarihi
İncelediğimiz kitap Zafer Yıldırım tarafından yazılmış olan Suriye Siyasi Tarihi isimli yazıyla başlamaktadır. Suriye tarihi M.Ö. 3500 yılından itibaren M.S. 1800 yılına kadar ele alınmış ve Sümerlerden Arap egemenliğine Suriye ve Arap ve Müslüman rejimleri altında Suriye gibi kategorilerle incelenmiştir. Devamında Osmanlı İmparatorluğu egemenliğinde olan Suriye’ye bakılmıştır. 19. yüzyıldaki Suriye siyaseti, sosyal yaşamı ve milliyetçiliği de bu bölümde yer almıştır. 20. yüzyıldaki bağımsızlık süreciyle ise Yıldırım tarafından yazılan yazı sonlanmıştır. Sykes-Picot Antlaşması’nın 100. Yılında Suriye’yi Anlamak çalışması Uğur Özgöker ve Serdar Yılmaz tarafından hazırlanıp burada antlaşmanın maddeleri tek tek ele alınarak antlaşmanın önemi ve sonuçları incelenmiştir.
Suriye’nin Siyasi ve Ekonomik Yapısı
Bu bölümde Mesut Şöhret tarafından yapılan iki farklı araştırma yer almaktadır: Suriye’nin Siyasi Yapısı araştırmasında Esadların dönemindeki siyasi yapı, sistemin temel özellikleri, anayasa, parlamento ve siyasi partiler. Bunlara ek olarak ulus kimliği oluşturamaması ve etkin ulus devlet kurulamaması, bağımsızlık ilan edildikten sonra gerçekleşen askeri darbeler ve istikrarsızlığı, otoriter siyasi yapısı ve ordusu ile Beşar Esad dönemindeki halk ayaklanması da değerlendirilmektedir.
Suriye’nin Ekonomik Yapısı araştırmasında Suriye’nin bağımsızlığını ilan ettikten sonraki ülkenin ekonomik yapısı ele alınmıştır. Baas Partisi iktidarı sonrasında ekonomik sistemin dönüşümü ve Suriye ekonomisindeki piyasalar ile dış ticaret yapısı ve yabancı yatırımlara ek olarak, Beşar Esad dönemindeki ekonomik reformlar ve iç savaşın ekonomiyi nasıl etkilediği incelenmiştir.
Suriye Savaşı: Halklar, Örgütler ve Cepheler
Üçüncü bölümde Suriye savaşı temel konu olarak ele alınımıştır. Savaşın başlangıcında yer alan sebep ve olaylar, halkın durumu, meydana gelen örgütler ve cepheler farklı yazarların bakış açılarıyla bir araya getirilmiştir. Arap Baharı’nın dış faktörleri ve Suriye Savaşı ile olan ilişkileri iki farklı eser içinde yer almıştır. Nusayriler, Arap Alevileri, Suriye hükümeti ve ordusu gibi konular da bu bölümde yer almıştır. Suriyeli Sünniler ve Özgür Suriye Ordusu farklı yazarlar tarafından araştırılmış, akabinde Irak Şam İslam Devleti ve El-Nusra cephesi dikkatle incelenmiştir. Bölümün devamında ise Suriye’de yaşayan milletler, farklı yazarların değişik görüşleri ile Suriyeli Kürtler, Türkmenler, Hristiyanlar ve ayrıca Suriye Türkmen Ordusu başlıkları altında tartışılmıştır. Örgütlere gelindiğinde, kitapta Ortadoğu ve Suriye Terör Örgütleri adlı çalışma yer almaktadır. Bu bölümde Suriye Savaşı ve yapılan propagandaya değinilmiştir.
Büyük Güçlerin Suriye Politikaları
Burada, o dönemin güçlü devletlerinin Suriye krizi ile ilgili nasıl politikalar izlediği anlatılmaktadır. Yine de farklı yazarların yaptığı araştırmalar bir bölüme toplanmıştır. İlk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nin Suriye politikası ve NATO’nun krizdeki yerine detaylıca bakılmıştır. Avrupa Birliği’nin de politikası ve önemi tartışılmıştır.
Daha sonra Rusya’nın bu konudaki politikaları birkaç çalışmayla irdelenmiştir. İlk olarak Fatma Aslı Kelkitli tarafından yazılan Soğuk Savaş’tan Sonra Günümüze Kadar Rusya’nın Suriye Politikası araştırması ele alınmış; daha sonra Dilek Yiğit tarafından Rus Dış Politikasında Dinin Rolü ile Birlikte Suriye değerlendirilmiştir. Son olarak da Giray Saynur Derman’ın Türkiye ve Rusya İlişkileri Tarafından Suriye Krizi değerlendirilmiştir. Böylece Soğuk Savaş’tan sonra bugüne değin Rusya’nın Suriye krizinde izlemiş olduğu politikalar farklı bakış açılarıyla analiz edilmiştir. Bölümün devamında bugün dünyada oynadığı büyük rolden ötürü Çin’in devlet politikaları Çin Büyük Stratejisi Açısından Suriye kısmında ele alınmıştır.
Halil Erdemir, Suriye Jeopolitiğinin Uluslararası Güçlerin Suriye Politikalarına Nasıl Yansıdığı’nı yazdı ve bu araştırma dördüncü bölümde yer almıştır. Ayrıca Emine Kılıçaslan, Siyasal İletişim Bağlamında Suriye Dış Politikası nasıl etkilediği kendi eserinde açıklamıştır.
Bölge devletlerin Suriye politikaları
Dünyada güçlü ülkeler ne kadar önemliyse bu krizde de bölgedeki ülkelerin politikaları o denli önemlidir. İlk önce Türkiye’nin Suriye Krizinde İzlemiş Olduğu Politikalar Zhaleh Abdi tarafından ve bu krizin Türkiye’nin Değişen Güvenlik Algısı’na etkileri Murat Yorulmaz tarafından ele alınmıştır. Türkiye haricinde İran, Suudi Arabistan, Mısır ve İsrail’in Suriye krizine yönelik ne gibi politikalar izlediği ve değerlendirilmesi farklı yazarlar tarafından yapılmıştır.
Suriye krizinde enerji faktörü
Oktay Alnıak ve Pelin Bolat Uluslararası Enerji Politikaları Çerçevesinde Suriye Krizi’ni değerlendirdiler. Yapılan çalışmalar sonucunda krizin demografik, politik ve sosyoekonomik sorunlar sebebiyle ortaya çıktığını vurgulamaktadırlar. Ayrıca krizin enerji güvenliği ve enerji öz kaynağı politikalarında ne gibi etkileri olduğundan bahsetmişlerdir. Burada yine dünya güçlerinin ve bölgedeki ülkelerin etkilerinden söz edilmiştir.
“Boru Hatları Kördüğümünün Kilit Ülkesi Suriye“ adlı kısım Azime Telli tarafından yazılmıştır. Burada bazı önemli noktalar vurgulanmakta: Suriye’nin enerji görünümü ve sahip olduğu rezervleri sebebiyle daha çok çatışan devletlerin çıkarlarının kesişme noktası olarak Suriye’yi görmeleri bunlardan biridir.
Suriye Krizi ve Birleşmiş Milletler
Bu bölüm önemli sorulara cevap vermektedir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Karar 2254 ve Suriye’deki Uygulamaları çalışmasında Birleşmiş Milletler’in sivil çatışmalarda barışı sağlama çabalarında nasıl başarılı bir sonuç elde edebileceğini bulmak ve aynı zamanda BM Güvenlik Konseyi kararı ile barış inşa etme girişimleri ve Suriye’deki uygulamalarına odaklanmaktadır.
Volkan Tatar’ın Birleşmiş Milletler’in Suriyeli Mültecilere Yönelik Politikası isimli araştırmasında Suriye krizinden sonra dünyada oluşan en büyük sayılabilecek sorundan bahsetmektedir. Savaşta çok büyük sayıda insan hayatını kaybetti, kendini kurtarmak isteyenler de diğer ülkelere kaçmaya çalıştılar; böylece göç ve mülteci sorunu ortaya çıktı. Burada Birleşmiş Milletler’in mülteci konusunda ne tür politikalar izlediğinden bahsedilmiş ve Birleşmiş Milletler kararları çerçevesinde Suriye mülteci krizi ele alınmıştır.
Suriye’de İnsani Kriz veya Uluslararası Hukukun Neden Çaresiz Kaldığı’nı anlatan son bölüm Suriye krizinde neden insan haklarının korunmadığını ve buna karşı ne gibi politikaların izlendiğini Cenap Çakmak yazmıştır.
Suriye’den Göçler ve Mülteciler Krizi
Son bölüm günümüz dünyasının en büyük sorunlarından biri olan mülteci krizine ayrılmış ve Türkiye’nin buna ne gibi tepkiler verdiği ve hangi politikaları izlediği incelenmiştir. Uluslararası Hukukta Mülteci Kavramının Gelişimi ve Deniz Yoluyla Karma Göç ve Deniz Güvenliği: Suriye ve Libya Örnekleri gibi konular analiz edilmiştir. Son dört bölüm ise Türkiye-Suriye mültecileriyle ilgili: Savaş Mülteciliğinin Biyopolitikası: Türkiye’de Suriyeliler, Türkiye’nin Suriyeli Mülteciler Politikası, Suriyeli Mülteciler Sorununun Türkiye’ye Yansıması, Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacı Çocuklar ve Eğitim Hakkı gibi önemli konular ile hem bölüm hem de kitap sonlanmıştır.
Sonuç
İncelediğimiz kitap çok önemli çalışmaları bir araya toplamakta, çok değerli fikir ve bilgileri bizlerle paylaşmaktadır. Bu kitap, Suriye’nin kuruluş yıllarından başlayıp okuru bugüne kadar getiren bir araştırmalar bütünüdür. Arap Baharı’nın önemli noktaları anlatılarak, çatışan devletlerin hikayeleri ve çıkarları da vurgulanmıştır. Suriye krizinin nasıl ortaya çıktığını, neden iç savaştan bir krize dönüştüğünü ve dünyada ne gibi büyük sorunlar yarattığından bahsedilmektedir. Böylece okura Suriye’nin kuruluşundan bugüne kadarki tüm tarihini detaylı bir şekilde öğrenme ve anlama imkânı sunacaktır.
TATIANA MASLOVA
Uluslararası Örgütler Stajyeri
