Baas partisinin 8 Mart 1963’ de bir darbe ile Suriye’de iktidarı ele geçirmeleri ülkede yeni bir dönemin başladığının en önemli göstergesiydi. Fakat Baas partisi iktidarı ele geçirmesine ve Salah Bitar’ın başbakan olmasına rağmen ülke istikrarsızlıklar içinde kalmıştır. Baas içinde mücadeleler devam ederken 1970’in Kasım ayında Hava Generali Hafız Esad bir darbe ile iktidarı ele geçirdi ve bir yıl sonra yaptığı seçimler ile 2000 yılına kadar ülkenin lideri olarak kalmıştır. Esad’ın, Baas’ın milliyetçi grubuna mensup olduğu da unutulmamalıdır.
Hafız Esad’ın hiçbir zaman Irak’ta ki ‘Baas’çılar ile yıldızı barışmamıştır. Esad bölgedeki varlığını SSCB ile işbirliği yapıp Ortadoğu’ da lider konuma gelerek pekiştirmek istiyordu. 1970’ler de SSCB ile ekonomik ve askeri yardımlaşma antlaşması imzalayarak bölgedeki gücünü pekiştirmeye çalışmıştır. 1984’ e gelindiğinde ise kardeşi ile iktidarlık mücadelesine girmiştir. Bu iktidarlık mücadelesinin galibi de olmuştur görüldüğü üzere.30 yıl boyunca ülkeyi yönetmiştir. 1980’ e kadar İsrail ve ABD’ ye karşı sert politikalar izlemiştir. Fakat daha sonra bu katı tutumunu birazcık olsun yumuşatmıştır.
Kendisinden sonra koltuğunu büyük oğlu Basil’ e bırakmak istiyordu. Zaten Basil’de buna göre yetiştirilmiş idi. Fakat Basil’in 1994’ de Şam’da şüpheli bir trafik kazası ile ölmesiyle birlikte yeni bir haleflik mücadelesi başlamıştır. O tarihten itibaren diğer oğlu Beşar Esad ülkeye çağrılarak devlet yönetme dersleri almıştır. Hafız Esad’ın 2000 yılında vefat etmesiyle ile Suriye’nin yeni cumhurbaşkanı Beşar Esad olmuştur.
Oğul Esad babasının İsrail’e ve ABD’ ye karşı olan tutumunu devam ettirmiştir. Cumhurbaşkanı olduktan sonra çeşitli reform hareketlerine girişse bile çokta etkili olduğunu söyleyemeyiz. Esad’ın verdiği sözlerini tutamamasının en önemli nedenlerinden birinin de belki de babasından kalma statükocu çevrenin ellerinin olduğu unutulmamalı.
Son zamanlarda Suriye’de yaşanan halk hareketlerinin temelinde de halkın yönetimde etkinliğinin az olmasının olduğunu söyleyebiliriz. Halkın Beşar Esad’dan belli başlı istekleri; olağan üstü halin kaldırılması, devlet kademelerinin yeniden yapılandırılması, yönetimde etkinlik gibi belli başlı istekleri vardı. Esad ülkedeki 48 yıllık olağanüstü hali kaldırmakla birlikte çeşitli reformlarda yapmıştır. Fakat yapılan bu reformlar belki de geç kalınmışlığın göstergesi olmuştur. Çünkü Suriye’ de ki halk hareketi hiç durmadan devam etmektedir.
Suriye’de ki halk hareketinin temelini toplum oluşturabilir ama bunu en çok isteyenlerden birinin de ABD olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü ABD kendine karşı sert politikalar izleyen bir Suriye’nin varlığından elbette ki hoşnut değildir. Ayrıca bölgede İsrail’e karşı tutumundan da hoşnut değildir. Suriye’de Esad’ın devrilerek yerine batı yanlısı bir liderin getirilmesi bölgedeki dengeleri de değiştirecektir. Mezhepsel yakınlıktan dolayı Esad, İran’a karşı yakın politikalar izlemektedir. Aynı zamanda batı yanlısı bir Suriye, Ortadoğu’da ki Rusya’nın da çıkarlarına ters düşecektir.
Suriye’de meydana gelen bu olaylar köklü değişikliklerin habercisi niteliğindedir. Fakat bu değişikliklerin toplumun büyük mücadeleler vermesi ve acılar çekmesi sonucunda güneşli güzel günlere varacağını söyleyebiliriz ya da sadece temenni etmekle yetineceğiz.
Öznur Topcuoğlılar
Gazi Üniversitesi
Uluslararası İlişkiler Bölümü
