Soykırım; ırk, milliyet, etnik ve din farklılıkları nedeniyle insan gruplarının yok edilmesidir. Günümüzde en çok tepki gören suçlardan biri olan soykırımın uluslararası platformda şiddetle reddedilmesinin en önemli sebebi, II. Dünya Savaşı boyunca Nazilerin Yahudilere ve diğer etnik gruplara karşı giriştikleri kitlesel kıyımdır. Bu suç direkt olarak bir hükümetin rıza gösterişi ile işlenmiş olması fark etmeksizin uluslararası önlemler alınmasını gerektirir. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 1948 yılında soykırım suçunun önlenmesi ve cezalandırılmasına ilişkin sözleşmeyi kabul etmiş ve bu sözleşme 1951 yılında yürürlüğe girmiştir.
Soykırım kelimesi “genocide “kelimesinin karşılığı olarak Türkçede yer almıştır. Soykırım kavramının oluşmasına öncelik eden Adolf Hitler, Yahudilerin ırk olarak kötü ve zararlı olduklarına inanarak toplu imhayı amaçlayan politika izlemiştir. Nazilerin yaptığı katliamlara bir Polonya Yahudi’si olarak Lemkin şahit olmuş ve soykırım kavramını ortaya çıkarmıştır. Lemkin, Yunancada aile, ırk, kabile anlamına gelen “genos” sözcüğü ile Latincede katletmek anlamına gelen “cide” sözcüğünü birleştirerek “genocide” kelimesini oluşturmuştur.
Lemkin’e göre soykırım bir ulusun üyelerini öldürerek yok etmekten öte tasarlanmış bir plana dayandırılarak çeşitli eylemlere hedef seçilen ulusun temelinin kasten yok edilmesidir. Bu planın gerçekleştirilmesinin sebebi kişilerin ulusal bir grubun üyeleri olmaları, bir grup olarak onurunun, sağlığının, özgürlüğünün, ekonomik varlığının, dininin, ulusal hissiyatlarının, dilinin ve kültürünün parçalanması olabilecektir. Lemkin tarafından ortaya atılan “genocide” terimi ile anlam kazanan soykırım kavramı, toplu öldürme, katliam, öldürme fillerinden farklı bir durumu ortaya koymak üzere hukuksal olarak tanınan ve belli özellikleri olan bir takım insan topluluklarının, bir plan çerçevesinde kast ederek yok edilmeleri anlamına gelmektedir. Soykırımı diğer kavramlardan ayırmak için, insanlığa karşı suçların özelliklerinin tasarlanıp tasarlanmadığını incelemek gerekir.
Lemkin’in soykırımla ilgili çalışmaları sayesinde soykırım terimi ilk defa 1946 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantısında “genocide” uluslararası bir suç olarak tanımlamış ve günümüze kadar değişik uluslararası sözleşmelerde ve iç hukukta kullanılmıştır.
Soykırımın savaş zamanında işlenmesi suçun niteliğini değiştirmez ve devletler hukukuna göre, soykırım yasağı temel bir prensiptir. Soykırım 9 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen, 12 Ocak 1951 tarihinde yürürlüğe giren Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesinin 2.maddesinde, Roma Statüsü’nün 6.maddesinde, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü’nün 4.maddesinde ve Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü’nün 2.maddesinde aynı şekilde tanımlanmıştır.
Soykırım sözleşmesinin 2.maddesinde soykırım, millet, ırk veya dini bir grubu, sırf bu niteliği nedeniyle, kısmen veya tamamen yok etmek kastıyla aşağıdaki fiillerin işlenmesidir:
1) Grup üyelerini öldürmek,
2) Grup üyelerine ciddi bedensel veya zihinsel zarar vermek,
3) Bir grubun üyelerini, kasten, fiziki olarak kısmen veya tamamen yok edilmesi sonucunu doğuracağı önceden hesaplanan yaşam koşulları arasına sokmak,
4) Grup içindeki doğumları bilinçli olarak önlemek,
5) Grubun çocuklarını başka bir gruba nakletmek.
Nur Helvalı
TUİÇ Stajyeri
Kaynakça
1) Beşiri, A. (2013). Soykırım ve Soykırıma İlişkin Uluslararası Mekanizma. TBB Dergisi , 180-185.
2) Sönmezoğlu, F. (2009). Uluslararası İlişkiler Sözlüğü. İstanbul: D&R.
