Dizi Adı: Squid Game
Yapım Yılı: 2021
Ülke: Güney Kore
Yönetmen & Senarist: Hwang Dong-hyuk
Türü: Dram
“Onay formu 1. madde: Bir oyuncu oyunu bırakamaz.
Onay formu 2. madde: Oynamayı reddeden oyuncu elenir.
Onay formu 3. madde: Çoğunluk kabul ederse, oyunlar feshedilebilir.”
İşte Netflix’in en büyük izlenme oranına sahip dizisi Squid Game’in akıllarda kalan kuralları… Squid Game, sadece iki gün içerisinde Netflix’in ilk sırasına geldi ve bir hafta içerisinde de şimdiye kadar en çok izlenen dizi oldu (Variety, 2021). Dizi, ekonomik sıkıntı yaşayan 456 yetişkinin çocuk oyunları oynayarak toplamda 45,6 milyar Won kazanmasını anlatıyor. Dizinin ters köşesi ise oyunu kaybeden kişinin bunu hayatı ile ödemesi. Dizi, ana karakter olan Seong Gi-hun küçükken oynadıkları bir oyunu anlatması ile başlıyor. Dizinin ana kahramanı Gi-hun oyuna 456 numaralı oyuncu olarak borç batağından çıkamayan ve kendi kızına doğum gününde hediye alamayan, kumar bağımlılığı nedeniyle annesinden para çalan bir adam olarak giriyor. Dizide toplam 6 çocuk oyunu oynanıyor, her oyun oldukça renkli hatta bazen büyük çocuk parkına benzer alanlarda geçiyor ama oyunların sonunda her yer kana boyanıyor. Herkese hitap etmeyen bu temadaki film ve dizileri seviyorsanız Battle Royal, Snowpiercier ve Alice in Borderland içeriklerine de bakabilirsiniz.
Squid Game, seyirci ile buluştuktan sonra Hunger Games serisi ve As The Gods Will filminden esinlenildiği bir sürü kişi tarafından konuşulmuştu. Ancak unutulmaması gerekir ki ölümcül oyunlar ve bu oyunlardan zevk alan zengin elitler uzun süredir var olan ve işlenen fikirlerdir. Hatta sadece film ve dizilerde değil gerçek hayatta da bunu görebilmemiz mümkündür. Örneğin kraliyet aileleri ölümüne dövüşen askerler ve gladyatörleri şaraplar içerek izlerlerdi. Yakın tarihte insanlar, hayvanların birbiri ile dövüştüğü ve bunun üzerinde bahis oynadıkları dövüşler düzenliyorlardı. İspanya’da boğalar ve insanların kıyasıya mücadelesi hala devam etmektedir. 2008’deki Ekonomik Kriz ve teknolojinin gelişmesi, yönetmenin fikrini somutlaştırmasına yardımcı olmuş; hatta 456 numaralı oyuncunun başta kumarbaz olduğunu düşünsek de gerçek hayattan esinlenilmiş bir şekilde ekonomik kriz sırasında 10 yıl boyunca çalıştığı firmanın onu işten çıkardığını ve borçlarını ödeyebilmek için şans oyunlarına yöneldiğini görüyoruz. Fikrini ise zengin VIP’lere benzettiği Donald Trump’ın ABD başkanı seçilmesinden sonra hayata geçirmeye karar vermiş (Cnet, 2021).
Bu noktada biraz karakterleri ve dünyayı tanımanın faydalı olacağı fikrindeyim. Hala izlemeyen varsa spoiler uyarısı vererek bu paragrafı atlamalarını tavsiye edeceğim. Squid Game dünyası öncelikle herkesin onay vererek girdiği yaratılmış bir dünya. Belli kurallar çerçevesinde bu dünyadan çıkılabiliyor veya değişiklik yapılabiliyor. Burada gerçek dünya ile küçük bir benzerlik görüyoruz, bizim dünyamız da Uluslararası İlişkilerin Sosyal İnşacı Kuramının savunduğu gibi oluşturmuş olduğumuz kurallara göre ilerliyor. Hepimiz bu kuralları değiştirmemeyi seçerek aslında onaylıyoruz ve bize sunulan dünyada bize sunulan kurallara göre oyunu oynamaya başlıyoruz. Çoğu baskın karakter, Kore sinemasında geleneksel olduğu üzere bir arketipi temsil ediyor. Altıncı bölümde oyuncular iki kişilik takımlar oluşturarak bilyeler ile oyun oynuyorlar, kim karşısındakinin bilyelerini toplarsa o kazanıyor bu nedenle ikili ilişkiler ve ahlaki ikilemler aracılığı ile karakterleri yakından tanıyabiliyoruz. Öncelikle hikâyenin kahramanı olan 456 numaralı oyuncu Seong Gi-hun’dan bahsedelim. Gi-hun insan bütünlüğünü temsil ediyor, içerisinde kızgınlık ve mutluluk; liderlik ve takipçilik; dürüstlük ve hilekârlığı barındırıyor. Dizi boyunca kahramanın rakibinin (antagonist) Cho Sang-woo 218 numaralı oyuncu olduğunu düşünüyoruz. Sang-woo küçük mahallesinde büyük bir üniversite kazanan zeki bir insanı temsil ediyor. Verilen birkaç yanlış karar ile kendini borç içinde bulan Sang-woo oyunu kazanmak ve borçlarını kapatmak için her şeyi yapmaya hazır. Bölümler ilerledikçe zekâsını kendi çıkarı için kullandığını ve başkalarını harcamaktan çekinmeyeceğini görüyoruz. Bunun tavan yaptığı nokta ise takım arkadaşı olan 199 numaralı Ali Abdul isimli saflığı temsil eden oyuncuyu kandırarak bilyelerini alması oluyor. Şunun altını çizmek gerekiyor ki Sang-woo da karakterlerin çoğu gibi iyi veya kötü birini temsil etmiyor, temsil ettiği şey oyunun kurallarının haksız olduğunu bilse bile kazanmak için olası tüm kötü sonuçlara rağmen oyunu oynamaya devam eden insanlar. 001 numaralı oyuncu yaşlı Il-nam dizide bilgeliği temsil ediyor, dâhil olduğu takım birkaç oyunu onun bilgeliği ve deneyimi sayesinde kazanıyorlar. Bahsetmek istediğim son karakter ise bir kadın; kendini takım arkadaşı için feda eden 240 numaralı oyuncu Ji-yeong. Bilye oyununda takım arkadaşı olan Kang Sae-byeok ile konuşmalarından anladığımız üzere eğer oyunu kazanırsa parayı kullanmak istediği bir şey yok. Hayattan bir beklentisi kalmamış ve kendini toplumun dışında tanımlayarak aykırılığı temsil ediyor. Bence bu önemli bir ayrıntı çünkü oyunun bir adada geçmesi tesadüf değil ve Ji-yeong’un verdiği en önemli mesaj “Büyük düşün!”dür. Kore aslında bir adayı temsil ediyor. Karayolunu kullanarak gidebildiğiniz yerler; Çin ve Rusya Kuzey Kore nedeniyle yıllardır kapalı bulunuyor (Vox, 2021). Bunu bir sorun olarak gören ve geleneksel Kore değerlerine sahip çıkmayan gençleri temsil eden Ji-yeong ailesinin ismini kullanmıyor. Maalesef sürüden ayrılan Ji-yeong oyunu kazandığında yapacak bir şeyi olmadığı için ailesine yardım etmek isteyen 067 numaralı oyuncu için hayatını feda ediyor. Çok kısa bir süre ekranda gördüğümüz Ji-yeong dizi boyunca beni en çok etkileyen ve sembolik açıdan en iyi düşünülmüş karakterlerden biri. Çünkü bana kalırsa dizi boyunca tekrar eden tema kolektivist Kore kültüründe paranın amaç değil araç olması gerektiğidir. Bunun yanı sıra bana kalırsa Ji-yeong sivil toplumun önemli bir kısmını da temsil etmektedir çünkü var olan kuralları kabul etmek yerine koşulları iyileştirmeye, daha iyisine ve daha büyüğüne ulaşmaya çalışıyor. Maalesef dizide ve kolektivist Kore kültüründe başarısız oluyor ama biz gerçek dünyada başarıların meyvesini toplayabiliyoruz. Dizinin son bölümünde çocukluk arkadaşları 456 numaralı ve 218 numaralı oyuncu final oyunu olan “Kalamar” oyununu oynuyorlar. Kahraman Gi-hun rakibi Sang-woo’yu öldürme ve oyunu kazanma şansı varken vicdanı nedeniyle öldürmemeyi, parasız bir şekilde oyunu bitirmeyi teklif ediyor. Ancak kapitalizm oyununu oynamaya kararlı olan Sang-woo annesine bakmasını rica ederek kendi canını alıyor ve 456 numaralı oyuncu kazanan ilan ediliyor. Tüm bunlar ana karakter ve rakibin 456 ve 218 numaralı oyuncu olduğunu gösterse de bir ters köşe daha var. Demans ve kanser hastası Oh Il-nam oyunu kaybetmesine rağmen hayatını kaybetmiyor, çünkü VIP’lerden biri. Hasta yatağına Gi-hun’ı çağırarak oyunun arkasında en başından beri kendi olduğunu anlatıyor. Neden mi? Çünkü Il-nam’a göre çok parası olan ve hiç parası olmayan insanların ortak bir yanı var; hayattan zevk almıyorlar. Yaşlı ve hasta Il-nam en çok çocukken oynadığı oyunları özlüyor. O zamanlarda hayattan zevk alabildiğini, çocukların oyunu oynamak için oynadığını düşünüyor. Bu yüzden de diğer zenginler gibi oyunu izlemek yerine bir şeyler hissedebilmek için ölmeden önce oyuna katılıyor. Şimdi oyunları tekrar düşündüğümüzde herkes ecel teri dökerken onun gülümseyerek oynaması ve bilye oyunundaki vedası farklı anlamlar kazanıyor. Çocukken inşa ettiğimiz oyunları oynamak zevkliyken büyüdüğümüzde inşa ettiğimiz kapitalizm oyununu oynamak neden zevkli değil?
Peki ya kanlı bir oyun olması dışında Squid Game’in mesajı nedir? Bana göre dizi farklı toplumsal olaylar için farklı mesajlar vermeyi hedefleyen çok boyutlu bir amaç taşıyor. Bunlardan bir tanesi siyah kostümlü organizatörün verdiği mesaj: “Burada her oyuncu aynı koşullar altında adil bir oyun oynar. Bu insanlar dünyadaki eşitsizlik ve ayrımcılığa maruz kaldı ve onlara adil bir şekilde savaşmaları ve kazanmaları için son bir şans veriyoruz.” Bunun doğru olmadığını dizi boyunca görebiliyoruz. İlk ve en ortadaki örnek oyunculardan biri olan doktorun karaborsada satılmak üzere organları ayırarak bir sonraki oyunu öğrenmesi. Oyunlar aniden şansa bağlı takımlar ile kazanıldığı için oyunu önceden öğrenmek doktora haksız bir avantaj sağlıyor. Bu örnek bu kadar ortada olduğu için zaten karaborsada organ satan ekip ve doktorun dizide cezalandırıldığını görüyoruz. Hâlbuki bunun dışında yaşlı, kadın ve engellilere yönelik ayrımcılıklar da bulunuyor. Örneğin, halat çekme oyununu yaşlı oyuncu Il-nam’ın stratejisi sayesinde kazanmalarına rağmen takımlar oluşurken en genç ve güçlü erkekler ilk takım bulanlar arasında yerini alıyor. Hatta modern ve entelektüel erkeği temsil eden Sang-woo halat çekme oyunu öncesi takımlarına ikinci bir kadının dâhil olmasından sonra sakin tavrını yitiriyor. Oyunlar boyu elastik gibi kadınların daha iyi olduğu oyunlar çıkabileceği tüm katılımcılar arasında konuşulsa da bu takımların seçiminde bir fark yaratmıyor. Bir başka örnek ise Sang-woo’nun parmaklarından biri eksik olan Ali’yi “seni güçsüz zannederler kimseye gösterme” diyerek onu uyarması. Oysa, Ali ilk oyunda Gi-hun’ı tek eliyle tutarak kurtararak fiziksel kuvvetinin yerinde olduğunu kanıtlamıştır. Ayrıca VIP’lerin eğlencesine oyuna girebileceklerini ve oyunu kaybettiklerinde ölmedikleri için diğerleri ile eşit şartlarda yarışmadığını da görüyoruz. Dizinin başka bir mesajı ise sosyo-ekonomik sınıflara yönelik; aslında dizide üç tane sınıf bulunmaktadır. Oyuncular, görevliler ve VIP’ler. Dizide oyuncu ve VIP sınıfı oldukça açık olmasına rağmen görevliler benim ilgimi en çok çeken sınıf oldu. Hayatları için çocuk oyunları oynamıyor olsalar bile aslında oyunun kurallarını çiğneyen -yüzünü gösteren- tüm görevliler oyundan eleniyorlar. Çünkü tüm sınıflar için kuralları VIP’ler koyuyor. Örneğin siyah kostümlü organizatörün 2015 yılındaki oyunun kazananı olduğunu öğreniyoruz, kırmızı kostümlülere göre üst mevkide olmasına rağmen VIP’ler ile aynı sınıfta değil. Oyunu kazanıp 45,6 milyar won kazandıktan sonra bile zengin elit sınıfında yer alamıyorsan ne zaman alabilirsin? Bana kalırsa dizinin en önemli mesajları bunlar değil. Dizinin en önemli mesajı ve kapitalizmin en büyük kritiği dizinin ikinci bölümünde gerçekleşiyor. Onam formlarına göre oyuncular oy çokluğu ile oyunu bitirebiliyorlar ancak oyundan çıktıktan sonra %93’ü kendi istekleri ile geri dönüyorlar. Bence tam burası kapitalizm kritiğinin kalbi. Çünkü kapitalizm fikri, paranın kuralı satın aldığı ve kuralları satın almak için herkesin eşit şansa sahip olduğu fikri ile ayakta duruyor. Her ne kadar herkes doğumunuzda herkesle birlikte başlangıç noktasında değil de ailenizin yarışta geldiği yerden yarışa devam ettiğinizi biliyor olsa da yeterince hızlı koşarsanız birinci olabileceğinizi düşünüyorsunuz. Ve aslında Squid Game de sosyal inşacı kuram gibi gerçeği değiştirebileceğimizi savunuyor. Bir gün hepimiz uyanıp artık kapitalizm yok, %1 yok dersek, bundan sonra kapitalizm olmayacak. Ama tıpkı Squid Game’de olduğu gibi, hepimiz zengin olabileceğimizi -ödülü kazanabileceğimizi- ve sonra istediğimiz her şeyi yapabileceğimizi umduğumuz için, kapitalist dünyada oynamaya ve rekabet etmeye devam ediyoruz. Bu 455 kişinin ölümüne neden olacak olsa bile. Eğer birimiz bu dünyada oynamamaya karar verir de Ji-yeong gibi sürüden ayrılır isek; oynamayı reddeden oyuncu olarak dışarıda kalıyor ve eleniyoruz çünkü tek bir oyuncu oynamayı bırakamaz.
Arzum Dilşad ÖLÇEN
Kaynakça
Fashingbauer Cooper, G. (2021). Squid Game Ending Explained and all your burning questions answered. CNET. Erişim Adresi: https://www.cnet.com/how-to/squid-game-ending-explained-and-all-your-burning-questions-answered/
Frater, P. (2021). ’Squid Game’ director Hwang Dong-hyuk on Netflix’s hit Korean series and prospects for a sequel (Exclusive). Variety. Erişim Adresi: https://variety.com/2021/global/asia/squid-game-director-hwang-dong-hyuk-korean-series-global-success-1235073355/
Romano, A. (2021). What Squid Game’s Fantasies and harsh realities reveal about Korea?. Vox. Erişim Adresi: https://www.vox.com/22704474/squid-game-games-korean-references-symbols
