İnsanlık tarihi savaşlarla şekillenmiştir desek abartmış olmayız. Her gün eski bir savaşın yeni sureti dikiliverir insanın karşısına, başlar ve biter. Buna ekmek kavgası diyen de çıkar, yaşam gailesi diyen de… İnsanın politik bir hayvan olması onun kendi çıkarları için hareket etmesinin başat etkenlerindendir. Politika dendiğinde akla ikili ilişkiler, diplomasi, akıl oyunları gelebilir ancak politika da nihayetinde savaşın bir suretidir. Servis edilişi ve gözle görünüşü bakımından ‘politika’ çok daha sevimli görünür.
Savaş, bugün hayatımızın tamamını oyunlarla, söylemlerle, küfürlerle, televizyonla, şakalarla, karikatürlerle ve daha nice farklı maskeyle etrafımızı sarmışken bizler savaşın sadece silah ve kanla ilişkili kısmına ses çıkarırız. Bir kısmımız ona da ses çıkarmayı istemeyebilir. Bazıları da sesim daha gür çıksın derken her şeyi anlamsız hale getirebilir. Çok uzağa gitmemize gerek yok. 22 Şubat 2022 tarihinde hemen hemen Sovyetler Birliği’nin kuruluşunun yüzüncü yılında Ukrayna ile Rusya arasındaki elektriklenme, savaş biçimini aldıktan hemen sonra sosyal medya her zamanki cadı kazanı halini aldı.
Bu cadı kazanında neler varmış birlikte bakalım. İçindeki her şeyi ortaya sermek çok kolay olmayacak gibi ama yine de bir deneyelim: Zülfü Livaneli, bir erkek ismi olarak “Savaş” bahsini açtığında buna çok şaşırmadım (@LivaneliZulfu, 2022); kendisi, kadın cinayetleri konusunda da bireysel silahlanmayı önermişti (Haber Türk, 2019). Nagehan Alçı, Ukraynalı kadınların Türkiye’ye gelmesini isteyecekler olduğundan bahsetti (Independent Türkçe, 2022), şaşırmadım; kendisi daha önce de asker takvimi için şehit eşlerinin çıplak pozlar vermesini tavsiye etmiş biriydi (T24, 2020).
Savaşın konumu bakımından önem arz eden İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının statüsü tartışıldı. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin önemi vurgulandı. Bu sözleşmenin önemini yaklaşık bir yıl önce Nisan 2021’de vurgulayan emekli askerler yargılanmıştı ama artık o mesele de dünde kalmıştı. Ressam Bedri Baykam, sanırım ideolojik duruşundan ötürü Rusya’yı iyi tanıdığı düşünüldüğünden televizyonda Ukrayna-Rusya savaşını yorumladı. Dostoyevski, “cancel culture”a kurban edilmek istendi (Pınar, 2022). Kadınlar çocuklarıyla yollara düştü; erkeklere cephe yolu göründü. 18 ile 60 yaş aralığındaki erkeklerin ülkeyi terk etmesi yasaklandı ve silahlandırılarak savaşmaları istendi (Sözcü Gazetesi, 2022). Ukrayna’daki öğretmen Olena Kurilo, füze saldırısından sonraki sargılı ve kanlı yüzüyle savaşın simgesi kabul edildi; Rus medyası Olena’nın aktrist olduğunu söyleyerek bunun propaganda olduğunu ispatlamaya çalıştı. Olena, bu kez de Rus medyasına yanıt verdi (Takvim Gazetesi, 2022). Rusya’nın, Ukrayna’da hastane bombaladığı iddia edildi; Rusya iddiaları yalanladı (Euronews, 2022). Basketbolda Rus takımlarıyla yapılan maçların yok sayılmasına karar verildiği için Fenerbahçe Beko mağdur olurken Anadolu Efes avantaj sağladı (Bir Gün Gazetesi, 2022). İngiltere’de Rus milyarderin sahibi olduğu futbol takımı satışa çıkarıldı (FotoMaç, 2022). Rus orkestra şefi Valery Gergiev, Münih Filarmoni Orkestrası şeflik görevinden alındı. Putin ile yakınlığı sebebiyle Rusya’nın askerî harekâtını kınamaması gerekçe gösterildi (Korkmaz, 2022).
Savaş kelimesinin ciddiyeti o kadar etkileyiciydi ki Türkiye’deki bir kesim sosyal medyada Vladimir Zelenski’nin komedyen olması ile dalga geçti. Komedyen olduğu için siyaseti beceremediğini ve savaşa neden olduğunu bile savunanlar oldu. Rus limanlarında mahsur kalan gemilerdeki malzemeler Türkiye’ye ulaşamadığı için ayçiçek yağı fiyatları fırladı. İnsanlar, marketlere hücum etti. İktidar, muhalefeti; muhalefet iktidarı suçladı. Türk Lirası, Rus ve Ukrayna ulusal paralarından daha çok değer kaybetti. Kasap et derdinde diye düşünebilirsiniz ama turizmde en çok misafir ettiğimiz insanlar bu iki ülkenin vatandaşları…
Erkeklerin savaşı sadece ülkelerin toprak kaybetmesine neden olmuyor elbette erkek şiddetinde önce gözünü sonra hayatını kaybeden Bergen’in yaşamını konu alan film gösterime girdi. Bergen’in “acıların kadını” olmasına üzülenler, Gülşen’in kocasından Gülşen’in hareketlerine çeki düzen vermesini bekledi. Bergen’in katilinin yaşadığı Adana’nın Kozan ilçesinde “şiddet içerikli” olduğu gerekçesiyle film, belediye sinemasında gösterime giremedi (Gökdal, 2022); oysa her akşam haberlerde Ukrayna-Rusya savaşından “acıklı” sahneler peş peşe yayınlanıyordu.
8 Mart için kadınların bir araya gelmesi; metro, tramvay, füniküler seferleri iptal edilerek engellenmeye çalışıldı (Akbulut, 2022). Kadınları yine polis barikatları karşıladı. 8 Mart’ta kadınlığın toplumsal cinsiyete mi yoksa biyolojik cinsiyete mi dayandığı tartışması sosyal medyanın gündemini belirledi: Radikal feminizm ile transfobi/homofobi birbirine karıştı. Aynı gün iki kadın cinayeti duruşmasında cinayet faillerine “iyi hal” ve “tahrik” indirimleri uygulandı. 8 Mart sebebiyle PornHub logosuna ‘femina’ ekledi, Rusya’nın işgaline tepki olarak Rusya’daki kullanıcıların siteye erişimini engelledi (Çakar, 2022). Durex, Rusya’ya ürün gönderimini askıya aldı.
Savaşımız sadece devletlerle ve silahlar aracılığıyla olmuyor hava koşullarıyla da mücadele ediyoruz. Meteoroloji, Aybar Kar Fırtınası için uyarılarda bulundu: YÖK Üniversitelere bu konuda yazı gönderdi (Cumhuriyet, 2022). Otobüs firmalarının seferleri durduruldu ancak moto-kuryelerin mesaisi devam ediyor. Pandemi döneminde hakkı ödenmez denen sağlıkçıların, özellikle hekimlerin maaşları üzerinden bir tartışma başladı. Kamu hastanelerindeki doktorların özel sektöre geçişleri gündem oldu. Gerekirse yurt dışından hekim getirilebileceği söylendi. Toplumda bu durum hekimlerin yurtdışına gidişleriyle bağlantılı olarak tartışıldı. Almanya ise Türk doktorların ülkeye girişini kolaylaştırdı (Bir Gün, 2022). Dr. Mehmet Baki Deniz, New York Binghamton Üniversitesi’nde (SUNY) “1980-2008 Yılları Arasında Türkiye’yi Kim Yönetiyor? Sermaye Gücü ve Otoriter Popülizmin Yükselişi” başlıklı sosyoloji doktorasını tamamladı ve savundu. Denklik almak için başvurduğu Üniversitelerarası Kurul (ÜAK) tarafından hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret” ve “terör” suçlarından suç duyurusunda bulunuldu (T24, 2022).
Bu yazıda geçmeyen daha birçok olay yaşandı. Ukrayna ile Rusya arasındaki savaş, kendi savaşımızın önüne geçemedi. Söz konusu iki ülke arasındaki çatışmaların yeni bir dünya savaşını tetikleyip tetiklemeyeceği tartışmaları süregelirken, savaşın diğer yüzleri hiç hız kesmedi. Irak ile İran savaştığında, ABD Irak’a girdiğinde, Arap Baharı’nda, Suriye iç savaşında, Afganistan’da Taliban yönetimi ele geçirirken, Rusya Kırım’ı ilhak ederken ve Doğu Türkistan’da “eğitim kampları”ndaki soykırım hâlâ sürerken savaş farklı iklimlerde, değişik coğrafyalarda bambaşka isimlerle ve kimliklerle devam etti.
Yazıya başlık olarak savaş, hamaset ve ganimet kelime sıralısını seçmiştim. Tüm yazı boyunca savaştan bahsettim. Bunu yaparken aynı anda savaş zamanında yapılan hamaseti de yazmış oldum. Peki, bu metinde ganimet nerede? Ganimet, tüm o anlatılardaki çatışmalarda, sürekli taraf seçilip seçilen tarafı savunmak için üretilen argümanlarda, zihnimizde ve dile getirmediklerimizde gizli…
Yavuz Bülent BEKKİ
Kaynakça
Akbulut, Başak. (07.03.2022). “Taksim metro istasyonu 8 Mart’ta saat 13.00’ten itibaren kapatılacak”. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/taksim-metro-istasyonu-8-martta-saat-1300ten-itibaren-kapatilacak/2527075 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Bir Gün Gazetesi. (08.03.2022). “EuroLeague’in beklenen Rusya kararı sonrası puan tablosu değişiyor: Fenerbahçe ve Anadolu Efes nasıl etkilenecek?”. https://www.birgun.net/amp/haber/euroleague-in-beklenen-rusya-karari-sonrasi-puan-tablosu-degisiyor-fenerbahce-ve-anadolu-efes-nasil-etkilenecek-379737 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Bir Gün Gazetesi. (09.03.2022). “Erdoğan’ın ‘gidiyorlarsa gitsinler’ dediği doktorlar için Almanya şartları esnetiyor”. https://www.birgun.net/haber/erdogan-in-gidiyorlarsa-gitsinler-dedigi-doktorlar-icin-almanya-sartlari-esnetiyor-379836 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Cumhuriyet Gazetesi. (10.03.2022) “Üniversiteler tatil mi? İşte 10-11 Mart 2022 kar tatili olan üniversiteler”. https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/universiteler-tatil-mi-iste-10-11-mart-2022-kar-tatili-olan-universiteler-1914649 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Çakar, Aylin. (26.02.2022). “Ukrayna’ya Saldırmasından Dolayı Protesto Edilen Rusya’ya Yetişkin Film Sitesi Pornhub Yaptırım Uyguladı”. Onedio. https://onedio.com/haber/ukrayna-ya-saldirmasindan-dolayi-protesto-edilen-rusya-ya-yetiskin-film-sitesi-pornhub-yaptirim-uyguladi-1049287 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Euronews. (10.03.2022). “Rusya, Mariupol’da doğum hastanesini vurdu; Zelenskiy ‘soykırımın kanıtı’ dedi” https://tr.euronews.com/2022/03/10/rusya-mariupol-da-dogum-hastanesini-vurdu-zelenskiy-soyk-r-m-n-kan-t-dedi Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Foto Maç Gazetesi. (02.03.2022). “Roman Abramovich Chelsea’yi satıyor! İlk teklif yapıldı”. https://www.fotomac.com.tr/ingilterepremierlig/2022/03/02/roman-abramovich-chelseayi-satiyor-ilk-teklif-yapildi Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Gökdal, Ali. (05.03.2022). “‘Bergen’ filmi Kozan’da gösterime girmeyecek! Belediye başkanından açıklama”. Milliyet Gazetesi. https://www.milliyet.com.tr/cadde/bergen-filmi-kozanda-gosterime-girmeyecek-belediye-baskanindan-aciklama-6713033 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Haber Türk. (13.12.2019). “Livaneli’nden “kadınlar silahlansın” önerisi” https://www.haberturk.com/son-dakika-kadinlar-silahlansin-livaneli-nden-kadinlar-silahlansin-onerisi-2549180 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Independent Türkçe. (25.02.2022). “Nagehan Alçı: Ukraynalılar gelince de itiraz edecek misiniz?” https://www.indyturk.com/node/476861/haber/nagehan-al%C3%A7%C4%B1-ukraynal%C4%B1lar-gelince-de-itiraz-edecek-misiniz Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Korkmaz, Beşire (03.03.2022). “Münih Filarmoni Orkestrası’nın Rus şef Valery Gergiev’i görevden almadığı iddiası”. Teyit Medya. https://teyit.org/analiz-munih-filarmoni-orkestrasinin-rus-sef-valery-gergievi-gorevden-almadigi-iddiasi Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Livaneli, Ö. Zülfü. [LinaveliZulfu]. (25.02.2022). “Başka dillerde “savaş” diye erkek adı yok sanırım.” [Tweet]. https://twitter.com/LivaneliZulfu/status/1497264862686187522?s=20&t=nLurkxj8woC9OOX2843tCA Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Pınar, Övgü. (02.03.2022). “Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası İtalya’da Dostoyevski dersini iptal eden üniversite, tepkiler üzerine geri adım attı”. BBC Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60585189 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Sözcü Gazetesi. (25.02.2022). “Ukrayna, erkeklerin ülkeden ayrılmasına izin vermeyecek” https://www.sozcu.com.tr/2022/dunya/ukraynada-erkeklerin-ulkeden-ayrilmasina-izin-vermeyecek-6972906/ Erişim Tarihi: 10.03.2022.
T24. (21.02.2020). “Nagehan Alçı’nın asker eşlerine sarf ettiği ‘soyunsunlar’ sözüne dava açıldı, avukat Armağan Çağlayan oldu” https://t24.com.tr/haber/nagehan-alci-nin-asker-eslerine-sarf-ettigi-soyunsunlar-sozune-dava-acildi-avukat-armagan-caglayan-oldu,862346 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
T24. (09.03.2022). ““Türkiye’de siyasi otoriterleşme” tespitli tezi yazan akademisyenin yargılanması istendi”. https://t24.com.tr/haber/turkiye-de-siyasi-otoriterlesme-tespitli-tezi-yazan-akademisyenin-yargilanmasi-istendi,1019757 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
Takvim Gazetesi. (01.03.2022). “Ukrayna’nın simge ismi Olena Kurilo’yu hedef tahtasına koydular! Rus medyasından çok konuşulacak hamle!” https://www.takvim.com.tr/galeri/dunya/ukraynanin-simge-ismi-olena-kuriloyu-hedef-tahtasina-koydular-rus-medyasindan-cok-konusulacak-hamle/3 Erişim Tarihi: 10.03.2022.
