Ele alınan düşünce yaklaşımı Fransız Devrimi sonrası büyük yankı uyandırmış, 20. yüzyıl felsefesinde dahi yoğun etkisini evrilerek gösterme fırsatı bulmuş bir bilgi türüdür. Fransız sosyolog, matematikçi ve filozof olan Auguste Comte’un meydana getirmiş ve geliştirmiş olduğu pozitivizm; direkt gözlemi esas almış, teorik ifadelere dayanarak nedensel saptamalarda bulunmuş ve kanun benzeri genellemeler ile gerçek bilgiye ulaşmayı amaçlamıştır. Kavramı ilk kullanan kişi ise Fransız sosyalizminin kurucusu Claude Henri de Saint Simon’dur.
Comte; pozitivizm yaklaşımının yaratım sürecinde, şüphesiz ki, doğa bilimlerinin tahmin gücünden ilham almıştır. Auguste Comte düşünsel bilimlerin de doğa bilimleri gibi pozitivist bir yaklaşımla ele alınmasının gerekliliğine inanmaktadır. İnsanlık tarihi üzerine 3 hal kanununu öne sürmektedir. İlk iki aşamada insanlık teolojik ve metafizik aşamalardan geçmiştir. Teolojik aşamada ilkel insan tecrübelerine yorum ve gözlemlerde bulunur, tabii olayları beşerileştirerek dağlar, ırmaklar gibi tabii varlıkları irade ve bilinç sahibi saymaktadır. İkinci dönemde ise ilk dönemden farklı olarak evreni yöneten bir soyut güçten bahsedilmektedir. Üçüncü aşama pozitif ve bilimsel aşamalardır. Ortaçağ sonunda Endüstri Devrimi ile ortaya çıkmış dönemdir. Bu safhada insan objektif, metafizik ve teolojik hislerden soyutlanmış bir şekilde gözlem ve deney yapar. Olayların menşeileri ve ontolojik nedensellikleri araştırılmaz. Birlikte var olan olayların bir arada bulunuş nedenleri araştırılarak belli kanun benzeri teoriler ortaya çıkarılmaya çalışılır.
Pozitivizm düşünce biçiminin sadık taraftarları olmasına karşın; birçok eleştiriye de maruz kalmıştır. Bunun ana nedenlerinden birinde ise; düşünürler, insanlık ve toplumları bir şekle sokmanın ya da kontrol etmenin imkansızlığı veya tehlike potansiyeli üzerinde durulur. Frankfurt Ekolü teorisyenleri pozitivizme önemli eleştiriler getirirler. Bu ekolün ilk pozitivizm eleştirmenlerinden Max Horkheimer, pozitivizmin ampirik yönelimleri üzerinde durur. Bu ampirik yönelimlerin ideolojik bir altyapısı olduğuna inanır. Pozitivizm için tek geçerli olan pozitif bilimdir bu anlayış biçimi ile sosyal yaşamı anlayışımız engellenir. Ona göre; olgular mutlaklaştırılmış, var olan sosyal düzen şeyleştirilmiştir. Bu sayede ise burjuvazik status que meşrulaştırılmıştır.
Yine de şunu söylemek gerekir ki; Comte’un fikirleri ve pozitivizm anlayışı gelecekte ortaya çıkartılacak olan diğer düşünsel akımlar üzerinde de son derece etkili olmuştur. Bu fikirleri ile diğer düşünürlere; evrimsel sosyal gelişim teorileri üzerinde çalışmaları için ilham kaynağı olduğu da bir gerçektir. Comte, yaratmış olduğu pozitivizm teorisine büyük bir önem atfeder ve pozitivizm egemen olduğu takdirde yeni bir dünyanın oluşabileceğine inanmaktadır.
Ayça Pak
TUİÇ Stajyeri
Kaynakça
1)Giddens, Anthony. Sociology 6th edition. Polity Press, 2009.
2)Esgin, Ali, Anthony Giddens Sosyolojisi. Anı Yayıncılık, 2008.
3)Dönmezer, Sulhi, Sosyoloji, Hüsnütabiat Matbaası, 1976
4) Doğan, Sinem, Bilgi Olgudadır: Pozitivizm, (Ocak 2012) Web Adresi: http://www.acikbilim.com/ 2012/01 /dosyalar/bilgi-olgudadir-pozitivizm.html, Erişim Tarihi: 19.6.2014
