Başkan Putin, bu hafta gerçekleştirdiği ziyaret için geldiği Moğolistan’da bir onur kıtası tarafından karşılandı. Yanında getirdiği etkileyici heyet, farklı uzmanlık alanlarıyla Putin’in stratejik ortaklıklarını kapsamlı bir şekilde geliştirme niyetinde olduğunu doğruluyor. Bu tür durumlar devlet ziyaretlerinde standarttır, ancak bu ziyareti bu kadar olağanüstü kılan şey, Moğolistan’ın “Uluslararası Ceza Mahkemesi” (ICC) üyesi olması ve dolayısıyla Putin için çıkarılan siyasi güdümlü tutuklama emrini uygulamakla yükümlü olmasıdır.
Ancak Moğolistan hükümeti, Batı’nın baskılarına karşı gelerek ulusal çıkarlarını öncelikli tuttu ve bu analizde savunulduğu gibi, hızlanan küresel sistemik geçişin çok kutupluluğa doğru ilerlemesi sonucunda, jeopolitik dengeleme eylemlerini kararlı bir şekilde Rusya yanlısı bir yöne kaydırmaya başladılar. Nüfusu az ve denize kıyısı olmayan bu devletin sergilediği örnek, geçen yılki BRICS Zirvesi sırasında Putin’i ağırlamaktan korkan Güney Afrika’nın tutumuyla keskin bir tezat oluşturuyor.
Güney Afrika, ICC’ye olan yükümlülükleri doğrultusunda Putin’i tutuklamak için Batı baskılarına karşı durarak apartheid sonrası egemenliğini gururla sergileme fırsatına sahipti, ancak bunun yerine bu ulusal yumuşak güç çıkarlarını Batı’yı memnun etmek uğruna feda etti. Bu karar, Güney Afrika’nın Moğolistan’dan daha kalabalık, askeri açıdan daha güçlü ve daha müreffeh olmasına, BRICS üyesi olmasına rağmen alındı; yine de Putin’i ağırlamaya cesaret edemedi.
Bu durum, bir ülkenin nüfus büyüklüğü, askeri gücü, ekonomisi veya çeşitli uluslararası organizasyonlara üyeliğinin her zaman egemenliğin en doğru göstergeleri olmadığını göstermektedir. Bir ülkenin dış baskılara boyun eğip eğmeyeceğini tahmin etmek için çok daha iyi bir model, politika yapıcı elitlerin kompozisyonudur; bu, o ülkenin “derin devleti“nin (kalıcı askeri, istihbarat, diplomatik ve diğer bürokrasiler) bir parçasıdır ve ondan etkilenir.
Güney Afrika’nın politik yapısı, çoğu Küresel Güney ülkelerinde olduğu gibi Batı yanlısı ve çok kutuplu fraksiyonlara sahiptir ve bu doğal olarak kapalı kurumların dinamiklerini tam olarak anlamak zor olsa da, geçen yaz yaşananlardan görüldüğü gibi, etkisi Batı yanlısı olanlara doğru eğilim göstermektedir. Ancak aynı zamanda, Güney Afrika hâlâ bir Batı kuklası değildir, çünkü Batı’nın yoğun baskısına rağmen Rusya’ya yaptırım uygulamayı reddetmektedir. Yine de Putin’i ağırlamaya cesaret edememiştir, ki bu oldukça hayal kırıklığı yaratmıştır.
Moğolistan’ın politika yapıcı elitleri tamamen farklı bir yapıdadır çünkü Eski Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana Hindistan gibi çok taraflı bir politika izlemektedirler. “Üçüncü Komşu Politikası”, Rusya ve/veya Çin komşularına potansiyel olarak orantısız bağımlılığı önlemek için yurtdışında stratejik ortaklıklar kurma gereğini savunmaktadır. Bu yazının ikinci paragrafında bağlantı verilen analiz, bu politikayı ve evrimini daha ayrıntılı bir şekilde açıklamaktadır.
Gözlemcilerin bilmesi gereken şey, Moğolistan’ın 1991’den bu yana Güney Afrika’dan çok daha ustaca bir dış politika uyguladığıdır ve bu nedenle elitleri, farklı güç merkezleri arasında denge kurma ve ulusal çıkarları ilerletme konusunda daha rahat kararlar alabilmektedir. Elbette, onların da Batı yanlısı bir fraksiyonu var, ancak Güney Afrika’dakine kıyasla daha az güçlüdür, çünkü daha az etkileyici ölçütlere sahip olmasına rağmen Moğolistan, Putin’i ağırlama konusunda Batı baskısına direnmiştir.
Ülkelerin politika yapıcılarının kompozisyonu ve “derin devlet” fraksiyonları arasındaki dinamiklere dair bu içgörü, BRICS’in sınırlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Bu analiz, BRICS hakkında son 18 ayda paylaşılan “rahatsız edici” gerçeklerin yer aldığı on önceki analizden oluşan bir diziye bağlantı verir ve BRICS’in, politikanın finansal çok kutupluluk süreçlerini hızlandırmak amacıyla gönüllü olarak koordine edildiği bir ülke ağı olarak ortaya çıktığını, bir “Batı karşıtı blok” olmadığını ortaya koyar.
Bu bağlamda, Güney Afrika’nın geçen yılki zirve sırasında Putin’i ağırlamayı reddetmesiyle sergilediği siyasi korkaklık hayal kırıklığı yaratmış olsa da, bu, ortak ağlarının işleyişini etkilemedi. Benzer şekilde, ICC üyesi Brezilya da gelecek yılki zirvede Rus lideri ağırlamayı reddederse, aynı şey söylenebilir. BRICS, her zaman planlandığı şekilde çalışmaya devam edecek ve Alt-Medya Topluluğundaki birçok heveslinin hayal ettiği gibi asla olmayacak.
Sonuç olarak, finansal çok kutupluluk süreçlerini hızlandırmayı resmi olarak taahhüt eden Güney Afrika gibi ülkeler, resmi olarak bunu taahhüt etmeyen Moğolistan gibi nispeten daha küçük ve zayıf ülkelerden bazen Batı’nın siyasi baskısından daha fazla etkileniyor. Bir kez daha, her şey nihayetinde bir ülkenin politika yapıcı elitlerinin kompozisyonuna ve “derin devlet” içindeki dinamiklerine dayanıyor, bir ülkenin BRICS üyesi olup olmadığına veya başka bir gruba dahil olup olmadığına değil.
