Makedonya’da yaşayan Türk topluluğunun kökenleri, Osmanlı Devletinin 1371 yılında Balkanlar’ı fetih etmesiyle başlamışsa da Balkanlar’a asıl Türk göçü 1453 yılında İstanbul’un fethiyle birlikte Fatih Sultan Mehmet’in Balkanlar’a iskân politikası çerçevesinde, Karamanoğulları’nın Balkanlar bölgesine göç etmesiyle başlamıştır. Osmanlı Dönemiyle birlikte Balkanlar’da Türk şehir anlayışına uygun şehirler ortaya çıkmıştır: Üsküp, Kalkadelen vb. Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki hâkimiyetini kaybetmesiyle birlikte Türklerin Balkanlar’dan Türkiye’ye göçlerinin artması bölgede Türkleri azınlık durumuna düşürmüştür. Osmanlı döneminde Türkler Makedonya’da nüfusun % 60’ını oluştururken günümüzde sadece % 3’ünü oluşturmaktadır.
Balkanlar’da II. Dünya savaşından sonra ortaya çıkan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti döneminde göç hareketleri daha fazla olmuştur. 1950’lerin başında, Türkiye Cumhuriyeti ve Yugoslavya arasında “Serbest Göç Anlaşması” imzalanmıştır. 1952-1959-60 yılları arasında Makedonya’dan Türkiye’ye binlerce Türk göç etmiş, 1968 yılında Makedonya’da hızlanmaya başlayan Arnavut milliyetçiliğinden Türkler de nasibini almıştır. O dönemde hatta bazı Arnavut aydınları Makedonya’da Türk yoktur tezini öne sürmeye başlamış ve dil, eğitim, kültür, sosyo-ekonomik ve siyasî haksızlıklar yaparak Türkleri eritmeye çalışmışlardır. Yugoslavya’nın dağılmasıyla bölgede irili ufaklı etnik devletler ortaya çıkmıştır.
1991 yılında Makedonya’nın bağımsızlığını ilan etmesiyle birlikte Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Makedonya Cumhuriyetini ilk tanıyan ülkelerden olmuştur. Makedonya Cumhuriyeti’nin ilk kurulduğu yıllarda Makedonya yasaları Türkleri tamamen toplumsal ve siyasi hayattan uzaklaştıracak şekilde düzenlenmişti. Türklerin yaşadıkları belediyelerde, Makedonca ve Makedon alfabesinin yanı sıra Türkçe ve Türk alfabesinde resmi işlem ve belgeler de kullanılmaktaydı. 1995 yılında çıkarılan bir yasayla bu uygulama, bölgede yaşayan Türk sayısının %20’yi geçmesi şartına bağlanmıştır.
Makedonya’da Türkler Doğu ve Batı Makedonya olarak ayrılmışlardır. Makedonya’nın batı bölgesinde Türk nüfusu Kalkadelen, Gostivar, Üsküp çevresinde yoğunlaşmıştır. Doğu bölgesinde ise Türk nüfusu fazla yoktur, daha çok Makedon halkı bulunmaktadır. Doğu bölgesinin diğer bir önemli yanı ise Arnavut nüfusunun olmamasıdır. Doğu bölgesinde bulunan Torbeşler’de (Arnavut Çingenesi) hiç Türkçe kelime bilmemelerine rağmen kendilerini Türk olarak görmektedirler.
Makedonya’da Türkler arasında eğitim Türkçedir. Doğu Makedonya’da dört yıllık Türkçe eğitim alma hakkı vardır. Üsküp’te de bir lisede Türkçe eğitim verilmektedir. Makedonya’daki Türklerde, eğitim konusunda asıl sorun üniversitelerde ortaya çıkmaktadır. Makedon ve Arnavut hocaların Türk öğrencilerine karşı tutumu, eğitim dilinin Türkçe olmaması gibi faktörlerden dolayı, Makedonya’daki Türkler arasında üniversite mezunu sayısı çok azdır.
Makedonya’daki Türklerin nüfusa oranı şuanda %3 gözükmektedir. Son nüfus sayımında Makedonya’daki Türk derneklerine göre bazı Makedonya Türkleri kendilerini Arnavut olarak gösterdiği için nüfus oranı düşük gözükmektedir.
Makedonya’da Türklere verilen siyasi haklar bakımından siyasi durumlarına bakacak olursak, 2004 yerel yönetimler kanunun değişmesinden sonra Türk yönetimlerinin oluşturulması zorlaştırılmıştır. Makedonya’da bugün Türk Demokratik Partisi (TDP), Türk Hareket Partisi (THP) ve Türk Millî Birlik Hareketi (TMBH) bölgede yaşayan Türkleri, siyasi mecralarda temsil etmektedirler.
Sonuç olarak, Makedonya Türkleri diğer ülkelerdeki Türklere göre daha farklı bir pozisyondadır. Makedonya’da Makedon ve Arnavutlar arasındaki etnik rekabet, din bağlamındaki sıkıntılar ve bunlar karşısında Türklerin gerçekten bir azınlık olarak kalması gibi nedenler, Makedonya Türklerini kötü etkilemektedir. Makedonya’daki Türklerin diğer bir farkı da diğer ülkelerde din bağlamında bir bütünlük oluşturulmuşken; örneğin Kosova gibi, Makedonya’da din kimliğinden önce Türk kimliğinin gelmesi ve milli kimliklerini yaşatma isteği onları farklı kılmaktadır.
Günümüzde TİKA, Yunus Emre Enstitüsü gibi kuruluşlarla birlikte Türkiye Makedonya’daki Türklerle bağlarını daha çok güçlendiren ve ortak işler yapar hale geldi. Son dönemlerde küresel düzeyde güçlenen Türkiye’nin etkileri, Makedonya’daki Türklerin durumlarını iyileştirmeye başladı ve saygı duyulmasını sağladı. Türkiye’nin güçlü bir konumda olması ve Makedonya’ya karşı yardımlar yapması, arkasında durması, Makedonların Makedonya’daki Türklere bakışını davranışını değiştirmeye başladı. Son dönemle birlikte Makedonya’daki Türklerinin hak ettikleri değeri bulacaklarına inancım tam.
Rıza KARATAŞ
Ben makedon türküyüm ama makedonlar bana ğüptin diyor kelimenin tam ne oldugunu bilmiyorum ama sanırım çingene ya da roman falan ( Hakketigimiz degeri almıyoruz biz onların gözünde pislikiz Senin Tahminin tamamen Yanlıš Valla
Ya Türküm diyorum Sen türk degilsin sadece türkçe konuşmayı biliyorsunuz Bir de siz tam türkçe konuşmuyorsunuz diyorlar hahaha tabi konuşmuyoruz çünkü biz MKD Türküyüz Türkiyede de karadeniz mesela başka türlü türkçe konuşuyor Bilmem başka bir yerde ayrı türkçe ( Yanlışım Vasa Biri Beni Düzeltsin Vallla
Kardeşim ben Köprülü Koçilar köyündenim sen bir kaç milyon makedonla başamı çıkamıyorsun her iki dedem 1953 te İstanbul’a geldi İstanbul nüfusu bugün 15 milyon emin ol Türk’üm demek siyasi algılanıyor ve kendimi heryerde Üsküp’lüyüm derken insanlar gürcümüsün diye bile soruyor bu kadar cahiller işte. Bir de Arnavutlar yunan’dan beter her yerde bunlar Türkleri asimile etmeye çalıyor. İstanbul’da Türk’üm diyorum adamlar garip garip bakıyor emin ol Lise çağında yüzlerce kişi tanıdım Türk olanlar bile Türk’üm diyemiyor Türkler müslümanım diyor ama 80 etnik kendi etnik kökenini söylüyordu. Arnavutlar Makedonya dağlarında teröristlik yapar ama Makedonya Türkleri nüfus sayımında arnavutum der yazıklar olsun. 1950’li ve daha öncesinde Türkiye’ye göç etmiş Makedonya Türklerinin bir çoğu şuursuz ama arnavut boşnak pomak utanmadan övünür Türk kendisine göçmen der yazıklar olsun. Ben artık kimseyi uyarmıyorum Türklüğünü yok sayan arnavut boşnak ile iş tutanlar yok olmaya laiktir.
Selam, ben Makedonya Kalkandelen’liyim evvela bir yanlış Torbeşler Arnavut Çingenesi değildir. Onlar Islamiyeti kabul ettmiş Makedonlardı ve Ordodoks Makedonlardan kendilerini ayıt ettmek için bu ismi kullanmışlardır. Makedonya 539 yıl Osmanlı hakimiyetinde kaldı burada ki büttün Arnavutlar Islamiyeti Makedonyalı ve diğer Balkanlı Türklerden öğrendi ve kabul ettiler lakin bağzı Arnavular bunu inkar eder bağzı Cahil Arnavutlar Balkanlara Arapların geldiğini ve Arnavutların Islamiyeti Araplardan aldığını söylerler. Tabii ki Arnavutlar arasında da Türkleri seven ve Türklere saygı duyan Arnavutlarda da vardır bunlar genelde Dindar Müslüman Arnavutlardır Osmanlını kutsal bir devlet olduğuna inanırlar. Bakın buradan sadece Türkiyeye değil dünya üzerindeki büttün Türklere sesleniyorum Türkün Türkten başka dostu yoktur gerek Makedonyada, Balkanlarda, Iranda, Uygurda Türklere zulum butmeyecek ama bizde bitmeyeceğiz her zaman tek Devlet tek Millet tek Bayrak tek Vatan tek Türk olacağız. Ne Mutlu Türk Ve Müslümanım diyene.
1968 yılında Makedonya’dan Türkiye’ye göç ettik bir dahada hiç gitme şansım olmadı
Bir gün oralara gidip hayatımın son zamanını orada geçirmek isterim.
Aradan 50 yıl da geçse insan doğduğu yeri unutamıyor özlemleri içinde alev alev yanıyor.
Güzel paylaşımınız için teşekkürler.
Saygı ve selamlar..
Lütfen bu tür toplumu ilgilendiren çalışmalar gerçekleştirirken, kulaktan duyma bilimsellikten uzak, şüpeciliği pekiştiren makaleler yayımlamayın. Bu yalnış verileriniz bir yerlerde dipnot-referans olarak kullanılmaktadır. Bu da ciddi anlamda Makedonya’da verilen Türklük mücadelesine zarar vermektedir.
Makedonya’dan saygı ve muhabbetle
Makedonya’nın tarihini ve Türk’lerle olan sosyal, kültürel, siyasi, dini, askeri ve ekonomik dayanışmasını öğrenmek istiyorum,
Teşekkür ederim
Ahmet Nedim Kaya