Kelime, köken olarak İtalyanca “irritento” olarak bilinen tutulmamış anlamına gelir. Siyasi literatürde bir devletin başka devletler içinde bulunan soy, etnik köken ve tarihi geçmiş olarak kendine bağlı olan halkları bahane ederek topraklarını genişletme politikasıdır.
Kelime ilk olarak İtalyan bir milliyetçi tarafından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu içinde yaşayan İtalyan kimliğine sahip vatandaşları bir araya toplama amacıyla kullanılmıştır. Çünkü, nüfusunun ezici çoğunluğu İtalyan Trieste, Nice, Corsica Avusturya-Macaristan imparatorluğu sınırları içerisindeydi. Orta Asya’da kurulan Büyük Hun Devleti’ni de örnek olarak gösterebiliriz. Teoman Orta Asya’da dağınık halde yaşayan hun etnik kimliğine bağlı olan grupları bir araya getirmiş ve Büyük Hun İmparatorluğunu kurmuştur. Bu durumun benzeri I. Dünya Savaşı sonrası Avrupası’nda yaşanmıştır. Nasyonel Sosyalizm partiyle iktidara gelen Hitlerin özellikle Orta Avrupa’da dağınık halde yaşayan German topluluklarını bir devlet altında toplamaya çalışması, 2. Dünya Savaşı’na giden yolda benimsediği bu yayılmacı politikayla Avusturya’yı ilhak etme gerekçesidir.
Kurtarımcılık kelime olarak negatif bir boyuttadır ve etnikçilik, milliyetçilik, etnik kargaşa gibi kuramlar üzerine yoğunlaşır. Politik köken olarak da toprağa bağlı kalma ve devletin organik teorisinden beslenir. Kurtarımcı politikanın iki yaklaşım açısı vardır. Bunlardan ilki yerel, ikincisi uluslararası yaklaşımdır. Bu bize potansiyel olabilecek kargaşaların yerel milliyetçilik ve uluslararası toplumun politikasında olabileceğini gösterir. 20. yüzyıla damgasının vurmuş olan kavram, sorun çözmek yerine büyük çaplı kargaşalar yaratabilecek niteliktedir. Coğrafyalara yayılmış olan gruplar üzerinden devletlerin hak iddia etmeleri, yayılma siyasetini dış politikalarında benimsemeleri, birbiri üzerine üstünlük kurmaya çalışmaları tarih sahnesinde hemen hemen her coğrafyada yaşanmış bir gerçekliktir. Günümüzde var olan durumu incelersek; Afganistan ve Pakistan arasındaki Paştun kabilesi nedeniyle sayısız çıkan Afgan- Pakistan çatışmasında bunu görebiliriz. İngilizler tarafından 1893’te sınırların belirlenmesinden sonra tüm Afgan hükümetlerinin bölge hakkında egemenlik iddia etmeleri; Arjantin ile İngiltere’nin arasını açan Falkland krizi ise diğer örneklerdir. Arjantin’in kıta sahanlığında bulunduğu gerekçesi ile üzerinde hak iddia etmesine karşı 1833’ten beri İngiltere’nin elinde bulunan ada için savaşmaları; Bolivya’nın Pasifik Okyanus’u üzerinde deniz sınırında hak iddia etmesi; Peru ile birlikte Şili’nin deniz sınırında anlaşmaya varamamaları; Tayvan ve Çin arasında olan, Çin’in bölgede büyük devlet teorisiyle Tayvan üzerinde hak iddia etmesi; Moheli, Mayote, Anjuan ve Grande Comore adalarının Comoros ile Fransaya bağlı özerklik iddiaları ve Mayote adasının beş ada içinde Fransa’ya karşı bağımsızlık iddiası; Hindistan ile Pakistan arasında Keşmirden dolayı çıkan anlaşmazlıklar; Endonezya’nın toprağı olan yerlerin resmi olarak Danimarka’ya bağlı olarak Doğu Hint Adaları olması; Federal Malay, Federal olmayan Malay ve Kuzey İngiltere Borneo’sunu içeren yerlerin Malezya’dan bağımsız olarak Büyük Endonezya’yı oluşturması; İsrail devletinin Filistin toprakları üzerinde hak iddia etmesi; Rusya’nın Alaska üzerindeki hak iddiası; Kuzey Kore ve Güney Kore’nin birbiri üzerinde hak iddia etmeleri; Avrupa’da; İrlanda, Makedonya, Portekiz, Rusya, İspanya ve İngiltere arasında, Orta Doğu’da; Kürdistan, Suriye, Irak, Yemen arasında, Doğu Asya’da; Çin ve Japonya arasında, Afrika’da Etiyopya içerisinde, Kuzey Amerika’da; ABD’nin içinde özellikle Colorada ve güneyinde yaşayan İspanyollar arasında yaşanan gerginlik ve devletin oluşmasında Meksika -ABD savaşı irredantizme örnek verilebilir.
Begüm Urgancı
TUİÇ Stajyeri
Kaynakça
1) Irredentism, Web Adresi: http://www.princeton.edu/~achaney/tmve/wiki100k/docs/Irredentism.html
2) IrredentismWeb Adresi: Msxlab.org
3) Ambrosio, Thomas, Irredentism: Ethnic Conflict and International Politics, 2001
4) Kalaitzidis, Akis, US Foreign Policy: A Documentary and Reference Guide, 2011
5) Hanks, Reul, Encyclopedia of Geography Terms, Themes, and Concepts, 2011
6) Ember, Melvin, Encyclopedia of Diaspora: Immıgrant and Refugee Culture Around the World, 2005
7)McGarry, John, Divided Nations and European Integration, 2013
