Tim Harford – Görünmeyen Ekonomist Kitap Değerlendirmesi
Kitapçıda gezinmenin kütüphanede gezinmeye kıyasla bir dezavantajını her zaman yaşıyorum. Gördüğüm bir kitap çok ilgimi çektiyse, acaba kütüphanede bulabilir miyim, arkadaşlarımda var mıdır, ikinci elini denk getiremez miyim veya internette daha ucuza yakalanır mı, diye düşünmeden hemen kasaya yöneliyorum. Kitap almak kötü bir alışkanlık değil tabi; ama evde okunma sırası bekleyen onlarca kitabım varken kitapçıdan yeni bir kitap daha almak ekonomik olarak yorabiliyor. Malumunuz Türkiye’de kitaplar ucuz değil. Sahi, neden bazı yerlerde kitaplar ucuzken bazı yerlerde pahalı?
Gördüğünüz gibi hayatın akışında en basit tercihlerimizde bile paramızın yetip yetmeyeceğini, fiyatları, ucuzluğu, daha uygun alternatifleri düşünüyoruz. Bütün bu ekonomik olguları düşünmek bizi tam tekmil bir ekonomist yapmaz yapmasına ama en azından görünmeyen ekonomist yanımızı ortaya çıkarabilir. İşte o raflara göz atarken önce sayfalarını karıştırmak için elime aldığım, sonra da bırakamadığım Görünmeyen Ekonomist kitabı içimizdeki bu yanı çok daha makul ve dikkatli biri yapacak.
“Adil kahve ticaretinden asıl kârı kim yapar? Kullanışlı bir ikinci el araba satın almak neden imkânsız? Sokaklarda uyuşturucu satan çeteler para kazanamazken mafya nasıl oluyor da yıkama işinden para kazanabiliyor? Göçlerden gerçekte kim fayda sağlıyor?” Bu sorulara metro durağındaki büfeden aldığınız bir bardak köpüklü kapuçinoyla kafa yormaya başlayıp kendinizi Brüj’deki kanallarda ve Şanghay’daki gökdelenlerin arasında bulabileceğiniz Görünmeyen Ekonomist kitabı aşina olduğumuz şeylere alışık olmadığımız bir yerden bakmayı sağlıyor.
2005 yılında ilk baskısını yapan kitap günümüze kadar otuzdan fazla dile çevrilmiş ve dünyada en çok satanlar listesine girmeyi başarmış. Türkiye’de ilk baskısı Pegasus Yayınları tarafından 2008 yılında yapılsa da aradan geçen on bir yılda altıncı baskısını geride bırakmış. Tim Harford’u diğerlerinden ayıran en büyük özellik, bize karmaşık ve sıkıcı gelen konuları bile bir üzüm salkımından üzümleri tek tek koparıp yeme tadında anlatabiliyor olması. Ekonominin en temel taşlarını mükemmel bir basitlikte ve gündelik konulardan örnekler seçerek açıklayabilmesiyle herkesin zihninde bu konulara ilgi oluşturuyor ve sunduklarıyla da tam anlamıyla talebi karşılıyor. Zaten bu yüzden kendisi Britanya Kraliyet Nişanı’na layık görülmüş.
Tim Harford, ilk kitabı olan Görünmeyen Ekonomist’i yazmadan önce İngiltere’nin Financial Times gazetesinde aynı isimdeki köşesinden uzun bir süredir gündelik hayatın ekonomik yönlerini eğlenceli bir şekilde anlatmaktaydı. Aynı zamanda TED konuşmaları ile ve Oxford Üniversitesi’ndeki dersleriyle de binlerce kişiye ekonomiyi sevdirmişti. Hatta Oxford Üniversitesi’nin kendisinde ayrı bir yeri olsa gerek. Zira Felsefe, Siyaset ve Ekonomi adındaki disiplinler arası bilim dalında lisans ve yüksek lisansını tamamlamıştı ki, bu bölüm İngiltere Eski Başbakanları David Cameron ve Edward Heath’in de mezun oldukları bölümdür. Eşi ve üç çocuğuyla birlikte halen Oxford’da yaşayan Tim Harford, belki de İngiltere devletinin açıklanamaz Brexit siyasetini kitaplarında kullandığı aynı metodla topluma açıklayabilmek için bir sonraki başbakanlık seçimlerine aday olur, kim bilir, neden olmasın?
Emre Gürbüz
