Yazarlar : Dr. Osman Nuri Aras
Dr. Bilal Dedeyev
Dr. Reha Yılmaz
Dr. Vefaddin İbayev
Yayın : Qafqaz Üniversitesi – Kafkasya Araştırmaları Enstitüsü
Dr. Osman Nuri Aras, Dr. Bilal Dedeyev, Dr. Reha Yılmaz ve Dr. Vefaddin İbayev gibi seçkin akademisyenlerin hazırladığı, editörlüğünü Dr. Osman Nuri Aras’ın üstlendiği bu kitap bize Dağlık Karabağ Savaşı’na farklı pencerelerden bakma fırsatı sunmaktadır. Siyasi, hukuki ve ekonomik analizleri tarihin ışığı altında incelememizi sağlamakla beraber bilinmeyen birçok gerçeği de gözler önüne sermektedir.
Dr. Bilal Dedeyev “Dağlık Karabağ Sorunu’nun Tarihi Arka Planına Bakış” başlıklı yazısında raflara saklanan gerçekler gözler önüne serilmektedir. Özellikle “Rusya’nın Karabağ Sorunu’ndaki yeri nedir? Amaçları nelerdir?” gibi pek çok soru bu yazıda cevap bulmaktadır. Örneğin Dağlık Karabağ, Rusya’nın 1923’te uyguladığı iskan politikası sayesinde tarihe kanlı harflerle yazılmaya başlamıştır. Ermenilerin gücünden yararlanmayı amaçlayan Rusya binlerce Azerbaycanlı’nın katledilmesini sağlayarak sert politikalarına devam etmekle beraber Ermeni milliyetçiliğine tam destek vererek Hınçak ve Taşnak Sutyun Komiteleri’nin kurulmasına, bu örgütlerin hedeflediği Büyük Ermenistan hayalinin gerçekleşmesine yardımcı olmuştur. Ermeniler bu komitelerle 1918-1919 yılları arasında Azerbaycan köylerinde katliamlar yapmış, Azerbaycan köylerinden yükselen çığlıklar Türk Ordusu’nun yardımı sayesinde dinmiştir. Bu ve buna benzer birçok tarihi olay Dedeyev’in yazısında hayat bulmaktadır.
Karabağ Savaşı’nın siyasi ve hukuki boyutunu incelediğimizde ise Dr. Vefaddin İbayev olayı bize temel kavramlarından itibaren açıklamaya başlamış ve farklı noktalardan analiz yolunu göstermiştir. Özellikle anlaşmazlık ve mevcut durum üzerinde duran İbayev verdiği örneklerle de bu iki kavramı iyi anlamamıza yardımcı olmuştur. Ayrıca Karabağ Savaşı’nın bu kavramların neresinde yer aldığını da bizlere açıklamıştır.
Kitabımızın üçüncü bölümünü Dr. Reha Yılmaz’ın yazısı oluşturmaktadır. Reha Yılmaz yazısında Dağlık Karabağ Sorunu’nun hiçe sayılan insani boyutunu incelemiştir.
Ermenilerin insanlığa dair oluşturulmuş bütün yasaları ihlal etmeleri ve kimsenin bu duruma -Dur!- diyemeyişi yazıda tüm çıplaklığıyla açıklanmıştır. Yıllardır dünyaya gerek görsel gerekse yazılı basınla ilan ettikleri sözde Ermeni soykırımı bağırışlarının aslında Azerbaycan halkının acıdan inleyişini bastırmak için olduğu ortaya çıkmış ve bütün bunlar yazıda belgelerle desteklenmiştir. İnsani bakımdan derin kayıplar veren Azerbaycan ekonomik olarak da sarsılmıştır. Bu konuda da bize Dr. Osman Nuri Aras yardımcı olmaktadır. Savaştan önceki Azerbaycan’ın ekonomik durumunu, sonraki halini ve bu sürece neden olan durumları açıklamaktadır. Aynı zamanda savaşın başta Türkiye ekonomisi olmak üzere diğer devletlere etkisi, yabancı yatırımların rolü gibi konuları da aydınlatmıştır.
Bu eşsiz kitap sayesinde yanı başımızdaki silah seslerini duyma ve biraz gündelik hayattan sıyrılıp mevcut olayları düşünme olanağı bulmaktayız. Kitap sadece gözden saklanmış olan gerçekleri ifşa ediyor. Eğer bakmaya başlarsak hepimiz görmeyi başaracağız.
Hilal KIRMA
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Uluslararası İlişkiler Bölümü
