2008’de ki Avrupa, borç krizi sonucu ekonomide -Great Recession- Büyük Durgunluk yaşayan Avrupa ülkeleri, ortaya çıkan finansal istikrarsızlık için çözüm yolu arıyor.
Bu çözümün bankacılık ve finansal sistemde reform arayışı olarak ortaya çıktığı görülüyor. Almanya’da The Monetative, İsviçre’de MoMo , ve Birleşik Krallık’ta Positive Money reform örnekleridir. Özellikle teknolojinin getirdiği dijital devrimler de bankacılığı gölgeleyerek yeni finansal aktivite şekillerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. İsviçre Konfederasyonu, halkı 10 Haziran’da ülke için bir ilk olacak bir referanduma gidiyor.
Referandumun olması için 100.000 imza toplandı. Referandum , İsviçre Bankacılık Sisteminde oluşacak bir reform ile ilgilidir. Referandum, NGO olan Monetare Modernisierung ( Monetary Modernization ) tarafından yürütülüyor ve sloganı da ‘Vollgeld’ dir. MoMo( Monetary Modernization) olarak da bilinen slogan, Bağımsız Para anlamına geliyor.
Bankacılık alanında ve ekonomik sistemiyle ünlü olan İsviçre, referandumdan onay alırsa İsviçre Merkez Bankası para üretmek veya basmak konusunda tek yetkili kurum olacak. Sadece kağıt para veya madeni para değil; elektronik veya dijital para da İsviçre Merkez Bankasının üretimi kapsamında olacak. Şu anki parasal sistemde topluma sağlanan para, özel bankalarda dolaşımdaki banknot ve madeni paralar ile vadesiz mevduat hesaplarının toplamı olarak tanımlanmaktadır. Dijital para vatandaşların ve şirketlerin kredi aldıkları bankalar tarafından üretiliyor. Yeni sistemde para basımı veya üretimi kredi vermeden farklı bir eylem olacak. Bankalar yine özel veya tüzel kişiler için banka hesabı, ödeme hizmetleri ve krediler gibi hizmetlerde bulunabilecek. Fakat kredi aracılığı ile para yaratımı söz konusu olmayacak. Bu işlem Merkez Bankası tarafından yapılacak bir diğer değişle, devlet kontrolünde olacak. Para üretiminin % 90 özelden %100 kamulaşmaya gittiği görülüyor. Merkez Bankası(SNB), federal hükümete ve kantonlara veya hatta teminat getirmeden vatandaşlara doğrudan dağıtıcak. Enflasyonun artması halinde Merkez Bankası para arzını nasıl kısıtlayacağı açık değil.
Vollgred ‘i savunanlara göre, bağımsız para sistemi ile büyüyen borç ve kredi sistemiyle para üretimde oluşan belirsizlikler ortadan kalkacak. Vatandaşların ve şirketlerin hesapları riskte olmayacak. Seigniorage olarak bilinen para üretimi devlet için ek gelir sağlayacak.
Devlet bu sistem ile vergileri azaltabilir, kamu borçları silinebilir, ve vatandaşlara kar payı ödenebilir. Merkez Bankası, bağmsız para sistemi altında aslında sermayesini satacak. Böylelikle borçsuz ödemelerin ülkeyi daha fazla zenginleştireceği düşünülüyor.
Vollgred’i eleştirenler, – Merkez Bankası, Parlamento ve Banka Sektörü – İsviçre ekonomisinin özellikle küçük ve orta ölçekli ekonomilerin kredilerden yoksun kalması negatif bir sonuç yaratacaktır. Bağımsız Para Sistemi, 2008 Finansal Krizi gibi yurt dışı etkili krizlerden koruyucu olmayacağı öngörülüyor. İsviçre Merkez Bankası, kredi için arz ve talebi etkileyecek faiz oranlarını kullanmak yerine para arzını büyütmeyi amaçlayacak. Küresel ve Euro bölgesi mali krizlerde İsviçre Frankı’nın çok daha pahalı hale gelmesini önlemek için döviz piyasalarına müdahale etmek çok daha zorlaşacaktır. Merkez Bankası yönetimi Volgred’i reddederek siyasal etkiden uzak bir şekilde enflasyonla mücadele ederek bağımsız bir merkezi banka modelini destekliyor.
Vollgred- Paranın Bağımsızlığı- dünyada benzeri görülen bir örnektir aslında. 1936 da Büyük Buhran döneminde Başkan Roosevelt tarafından ortaya atılmıştı. Ayrıca 1965 de Nobel Ödüllü Milton Friedman ve 1987 de James Tobin ekonomistleri de benzer uygulama ortaya atmışlardı. Seçim anketlerine göre, %35 oranında destek var ve %49 oranında da muhalif düşünce var. Bu durumda tahminler, İsveç ekonomisinde herhangi bir değişiklik olmayacağı yönünde.
Asude UYSAL
o-Staj 2018 AÇAM Stajyeri
Kaynak:
- Atkins, Ralph (2018), Switzerland’s ‘Vollgred’ Banking Overhaul: How Reform Would Work, < https://www.ft.com/content/7b225c88-51f1-11e8-b24e-cad6aa67e23e >,erişim: 12 Mayıs 2018
- Bosley, Catherine (2018), Why Swiss Vollged Vote Has the Central Bank Nervous, < https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-02-19/why-swiss-vollgeld-vote-has-the-central-bank-nervous-quicktake >,erişim: 12 Mayıs 2018
- Anonim(2018), Vollgeld: A Referandum About Money in Switzerland, < http://thecorner.eu/news-europe/vollgeld-a-referendum-about-money-in-switzerland/72808/ >,erişim: 12 Mayıs 2018
- Kanihama, Sandeep (2018), SNB Rallies Against ‘’ Vollgeld Initiative ‘’- ING , < https://www.fxstreet.com/news/snb-rallies-against-vollgeld-initiative-ing-201805071252 > erişim: 12 Mayıs 2018
