Dünyada ülkeler içindeki ani siyasi değişmeler sadece ABD’de yaşanmıyor bu günlerde. Bu yazıyı Kudüs’ten yazıyorum. Birçok toplantı ve görüşme sonrası uluslararası bir konferansa katılan kimselerle yaptığımız konuşmalar neticesinde İsrail’deki siyasi havanın son 2 ayda çok farklılaştığını ve gidişatının değiştiğini görmek mümkün.
İsrail’deki bu değişim hem ABD politikası hem Türkiye hem de bölge için önemli. İyi ve doğru takip edilmesi gerektiğine inanıyorum. Bugün İsrail politikasının nerede olduğunu anlamak için iki ay öncesine bakmak gerektiğini düşünüyorum.
Bundan bir kaç ay evvel Netenyahu haziran ayında yapılmak üzere erken seçim talep etmişti ve İsrail Haziran ayında erken seçime gidiyordu. Bu seçim sürecini hazırlayan iki büyük etken oldu. İlki Netenyahu ülkede askerlikten muaf olan aşırı dindar kesimin de askerlik yapmasını gündeme getirdi. Bu teklife şiddetle karşı çıkan aşırı dindarlar Netanyahu’yu koalisyondan çekilmekle tehdit ettiler. Netice itibariyle Netenyahu elini güçlendirmek için seçim kararı aldı. Diğer bir etken ise mecliste bir vekil farkla çoğunluğu oluşturan Kadima’daki lider değişimi sonrasında oldu. Kadima’da Livni’nin yerine Savunma Eski Bakanlarından Mofaz seçilince parti içi seçim galibiyetinin ve değişiminin yarattığı hava ile seçim istedi. Hem Likud hem Kadima seçim talep edince de seçim kararı alındı.
Ancak son kamuoyu yoklaması sonrasında Kadima’nın oylarının 3’te 2 oranında gerilediğini gören Mofaz erken seçim talebinden geri döndü. Netenyahu da bu çark ediş karşısında Kadima’yı seçime gitmeme karşısında koalisyona davet etti ve netice itibariyle İsrail tarihinin en güçlü ve büyük hükümetlerinden biri kuruldu. Hükümet 120 kişilik Knesset’in 94 kişisine hakim. Bazı İsrailli analistlerin tabiri ile bu hükümetin adı MEGA Hükümet.
Ne kadar seçimlerin Eylül 2013’te normal zamanında olacağı söylense de aslında herkes her daim bir erken seçim havasında yaşıyor. Mofaz ve Netenyahu arasında mecburiyetten ve güç birliği yapmak için kurulmuş bu hükümet içerisinde ciddi ayrılıklar da taşıyor.
Mofaz, düşen Kadima oylarını ani bir seçimle toparlayamayacağından 18 ay daha mevcut koltuğunu koruyarak oylarını toparlamak istiyor. Öte yandan Netenyahu kendinden emin bir şekilde ülke tarihinin en güçlü hükümetlerinden birinin başını çekerek zaten artan oylarını hem sağlamlaştırmak hem de başta İran olmak üzere alacağı bazı ani kararlara alt yapı hazırlamak istiyor.
İşte bu noktadan sonra İsrail politikasının nasıl şekilleneceğine iyi bakmak lazım. İsrail’de bugün seçim olsa ki daha normal şartlarda 18 ay var parti bazlı durumun nasıl olacağına iyi bakmak lazım.
Netenyahu’nun Likud Partisi oyunu ve gücünü git gide arttırıyor. İran politikaları, Filistin topraklarındaki yerleşkeler ve dindarların askere gitmesi meselesi gibi hususlar oyunun istikametini belirleyecek 18 ay içinde… Benim kanaatim Netenyahu’nun İran konusu hariç son dönemlerde birçok noktada sağdan ortaya doğru kaydığı görüşünde. Buna en son örnek yüksek mahkemenin Filistin topraklarında yapılan İsrail yerleşkelerinin yıkılması kararına karşın Knesset’te bu karara karşı bir yasa hazırlığını Netenyahu’nun durdurması enteresan bir hadiseydi. Dediğim gibi Netenyahu, Kadima’nın oylarını almaya talip. İşte bu yüzden her geçen gün merkeze doğru kayıyor.
Liberman’ın iç ve dış politikadaki tavrı az çok belli güvenliği ve milliyetçilik olgusunu ön planda tutan bir yaklaşımda olduğunu artık bilmeyen yok. Ne olursa olsun oylarını koruması ya da üç aşağı beş yukarı bir koltuk sayısıyla yine dağılımda aynı noktalarda yer alacağına inanıyorum. Kadima’nın durumu git gide kötüye gidiyor. Eğer ki Mofaz acil olarak bu süreci terse çeviremezse geçen seçimlerin birinci partisi olan Kadima Eylül 2013 seçimlerinde 4. parti olmaktan kurtulamaz. İktidara dahil olmayı iyi değerlendirmesi gerektiği aşikar. İşçi Partisi’nde durum daha farklı, Barak sonrası yeni lideriyle düşüşe dur diyerek oylarını yükseltti. 3 ay önce bitişe giderken bugün İşçi Partisi için bambaşka bir manzara var önümüzde. Eski bir gazeteci olan yeni lideri ile sosyal konulara hakim olmakla beraber parti üst yönetiminde eski bir general eksikliği partinin güvenli politikalarını zayıf ve yetersiz gösteriyor. Eğer bu açığı toplayabilirlerse İşçi Partisi düşüşü dengelediği gibi Kadima’dan gelen oyların en büyük talibi olabilir.
Bu durumda İsrail’i 2013’te nasıl bir iktidar bekliyor? Muhtemel olasılık Netenyahu liderliğinde bir büyük hükümet. Ancak birinci parti Likud olacak olmasına rağmen Kadimalı, İşçi Partili, bazı dindar partilerin katıldığı hele bir de Liberman’ın desteklediği geniş bir Anti-Netenyahu hükümeti de olası… Tabii ki, ilk ihtimal daha büyük. Netenyahu’nun ülkedeki parti liderleri içerisindeki tek başbakan materyali olmasının yanında Liberman’ın bir sol koalisyona destek vermesi kendisini bir dönem başbakan yapmakla beraber ilelebet İsrail politikasından silebilir.
Tabii ki bu yorum ve analizlerimiz bugünkü verilerin dahilinde Ekim 2013’e kadar nelerin ne şekilde değişeceğini görmek imkansız. Ama, bugünkü portre bu. Ne kadar değişim olursa olsun gelişmelerin bunun çok da ötesine düşeceğini tahmin etmiyorum.
Yazının İngilizcesi için tıklayınız…
Burak KÜNTAY
Bahçeşehir Üniversitesi
Amerikan Araştırma Merkez Başkanı
