Irak’taki siyasi kriz giderek derinleşecek gibi görünüyor. Bilindiği gibi Irak’ta Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık El-Haşimi’ye yönelik terörist eylemlere karıştığı iddiasıyla hükümet tarafından çıkarılan tutuklama kararının ardından, Başbakan Yardımcısı Salih El-Mutlak’ın Maliki’ye yönelik eleştirel açıklamaları nedeniyle görevinden alınmaya çalışılması bardağı taşıran son damla oldu. Özellikle hükümetin büyük ortağı Irakiye Listesi’nin hükümeti protesto etmesiyle tırmanan siyasi kriz, Kürt Listesi ve Sadr Grubunun da Maliki’ye karşı tavır almasıyla tam bir bunalıma dönüştü.
Nihayet 2012’nin Haziran ayında Maliki’den güvenoyunun çekilmesine yönelik bir kampanya başlatıldı. Nitekim Maliki muhaliflerinin Maliki’den güvenoyunun çekilmesi için gerekli 163 imzanın toplandığını açıklayarak 171 imzalı listeyi Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani’ye göndermesiyle kriz bir üst noktaya ulaştı. Ancak Irak Cumhurbaşkanlığından 10 Haziran 2012’de yapılan açıklamada, Maliki’den güvenoyunun çekilmesine yönelik toplanan imza listesinden 11 milletvekilinin imzalarını çektikleri ve geri kalan sayının (160) Başbakandan güvenoyunun çekilmesi için yeterli olmayacağı belirtilmesi üzerine yeni bir süreç daha başlatıldı. Zira Irak Anayasasının 61. Maddesine göre, Başbakandan güvenoyunun çekilmesi için iki yol bulunuyor. Bunun ilki Irak Cumhurbaşkanı’nın talebi üzerine Irak Parlamentosunun salt çoğunluğunun oyu ile ikinci olarak Irak Parlamentosunda Milletvekillerinin beşte birinin talebi üzerine Başbakan hakkında güven oylaması ile mümkündür. Ancak ikinci yolda zorunlu olan talep yalnızca Başbakan aleyhinde bir gensoru önergesi verildikten ve Meclis gündemine getirildikten 7 gün sonra sunulacak güvenoyu yoklamasında yine parlamentonun salt çoğunluğuyla gerçekleşebilir. Yani Başbakandan güvenoyunun çekilmesi için 325 milletvekiline sahip Irak Parlamentosunda 163 milletvekilinin oyu gereklidir.(1)
Ancak Celal Talabani, toplanan imzanın yeterli olmadığını savunarak, Irak Parlamentosunu toplantıya çağırmamıştır. Hatta Maliki muhalifleri ikinci bir imza listesi hazırlarken, sağlığını öne sürerek yurt dışına gitmiştir. Talabani muhalefet liderlerine yazdığı mektupta ise Maliki’den güvenoyunun çekilmesine yönelik tutumunu dile getirerek, buna karşı olduğunu ortaya koyan “daha önceki yapılan anlaşmaların, yeni düzenlemelerin, koalisyon hükümet ve tek kişinin hükmetmemesi üzerinde durulmuştu. Ancak siz gelişmekte olan olayın konusunu güvenoyunu çekmeye çevirdiniz.” gibi ifadelerde bulunmuştur.(2)
Bunun üzerine muhalefet yeni bir çalışma yapmış ve konuyu Irak Parlamentosuna taşımak üzere hazırlıklarını yapmıştır. Nitekim Maliki’ye gensoru verilmesine yönelik üç ayrı komisyon kurulmuştur. Komisyonlar çalışmalarını tamamlamış ve Maliki’ye yönelik 25 dosyalık bir soruşturma dosyası hazırlanmıştır. Alınan haberlere göre 25 dosyadan 16’sının anayasa ihlalleri, 6’sının ülkedeki güvenlik olayları ve 3’ünün ise mali konularla ilgili olduğu söylenmektedir. Ancak bunun için öncelikle Meclis Başkanlığının talepte bulunması gerektiği bilinmektedir. Meclis Başkanı Usame El-Nuceyfi’nin de Maliki’ye muhalif grupta yer aldığı düşünüldüğün bu durumun gerçekleşme ihtimali son derece yüksektir.
Öte yandan Irak Parlamentosu toplanmakta bile güçlük çekmektedir. Zaten tatilde olan Irak Parlamentosunun önce 17 Haziran’da toplanacağı bildirilmiş ancak bu tarihte toplanamamıştır. Daha sonra 21 Haziran’a alınan parlamento toplantısı yine yapılamamış ve nihayet 24 Haziran’da toplanabilmiş, fakat Maliki’den güvenoyunun çekilmesi konusu gündeme gelmemiştir. Yine de dosyaların hazırlanmasıyla Irak’ta yeni bir sürece girilmiştir. Şimdi muhalefet parlamento içerisinde Maliki’den güvenoyunun çekilmesi yolunu deneyecektir. Ancak bu sürecin son derece karmaşık olduğunu ifade etmek mümkündür. Yani Irak Parlamentosundaki sürecin uzun soluklu bir maraton olacağı beklenmektedir. Muhalefetin, soru önergeleri sonucunda 163 milletvekilinin imzasını toplayıp toplayamayacağı muammadır. Zira Maliki muhalifleri içerisinde de tam bir bütünlük yoktur. Bu nedenle Maliki’nin üzerine gidilerek, Maliki ile birlikte olan grupların ikna edilmesine çalışılacağı düşünülmektedir. Ancak bu durumun da yeni krizlere kapı aralaması muhtemeldir.
Bilgay DUMAN
ORSAM Ortadoğu Uzmanı
Kaynak: ORSAM
(1) Daha detaylı bilgi için bkz. Irak Anayasasının Tam Metni
http://www.uniraq.org/documents/iraqi_constitution.pdf, Erişim: 27 Haziran 2012.
(2) Mektubun tam metni için bkz. http://www.ydh.com.tr/HD10342_talabaniden-maliki-konusunda-ozel-mektup.html, Erişim: 27 Haziran 2012.
