Irak Türkmen Cephesi, özellikle 2010’da yapılan seçimlerin ardından Irak siyaseti içerisinde önemli bir pay almaya başlamıştır. Irak Türkmen Cephesi’nin 6 milletvekilinin yanı sıra, diğer listelerdeki 4 Türkmen milletvekili ve başta Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanı Turhan Müftü olmak üzere kabinedeki Tarım Bakanı İzzetin Devle ile Gençlik ve Spor Bakanı Casim Muhammed Cafer’in de katkılarıyla Türkmenler bugün Irak genelinde siyaset yapabilir konuma yükselmiştir.
Özellikle 2011 ve 2012 yıllarında Irak Parlamentosunda Türkmen milletvekillerinin yaptığı çalışmalar sonucu, Irak siyasi tarihinde belki de ilk kez Türkmenler bu denli gündeme gelmiştir. Irak Parlamentosunda bir Türkmen grubunun oluşturulması, Kerkük Vilayet Meclisi Başkanlığına Hasan Turan’ın getirilmesi, Türkmen Eğitim Müdürlüğünün kurulması, Irak’ın 2012 bütçesinden Türkmenlere pay ayrılması ve son olarak Irak Parlamentosunda 200’de fazla milletvekilinin katılımıyla Türkmen özel oturumunun düzenlenmesi gibi Türkmenler adına önemli olabilecek adımlar atılmıştır.
Irak Türkmen Cephesi, 2 Mayıs 2012’de yaptığı son yönetim kurulu toplantısında Türkmen siyasetini bir adım daha öteye taşıyabilecek bir karar almıştır. Irak Türkmen Cephesi Başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi başkanlığında yapılan yönetim kurulu toplantısında “Irak Türkmen Cephesi Eylül ayında Kürt Bölgesel Yönetimi’nde yapılacak olan il meclisleri seçimlerinde Türkmen iradesini gerçek anlamda ortaya koyan bir Türkmen listesi oluşturulmasına” karar verilmiştir. Bu karar Türkmen siyaseti açısından son derece önemlidir. Zira Kürt Bölgesel Yönetiminin kontrolündeki Erbil yoğunlukta olmak üzere Süleymaniye ve Duhok’ta da Türkmen nüfusun yaşadığı bilinmektedir. Özellikle Erbil’deki Türkmen nüfusun göz ardı edilemeyecek boyutta olduğu, hatta Kerkük’te yaşayan Türkmen nüfus kadar Erbil’de Türkmen varlığı olduğundan bahsedilmektedir. Irak’ta bir nüfus sayımı yapılamadığı için ne Erbil’de ne de diğer bölgelerde yaşayan Türkmen nüfusu ortaya koyabilmek, istatiksel olarak mümkün değildir. Ancak Erbil’in de Türkmenler için en az Kerkük kadar önemli bir şehir olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Zira 1991’de Irak’ın kuzeyinde uçuşa yasak bölgenin oluşturulmasının ardından Saddam Hüseyin’in baskısından kurutulan Türkmenler, 1995’te Irak Türkmen Cephesi’ni de Erbil’de kurmuştur. 2003’e kadar Erbil’de merkezli faaliyetlerini sürdüren Irak Türkmen Cephesi, 2003’te yapılan kurultay sonrasında merkezini Kerkük’e taşımıştır. Öte yandan ABD’nin 2003 işgali sırasında bir süre daha Erbil’deki bürolarını koruyan Irak Türkmen Cephesi, KDP’nin baskıları sonucu bürolarını kapatmak zorunda kalmıştır. Hatta KDP, Irak Türkmen Cephesi içerisindeki bazı kişileri kullanarak bürolara el koymuş ve desteklediği kişilere bu büroları teslim ederek, kendi güdümünde yeni Türkmen partilerinin kurulmasını sağlamıştır. Kerkük’teki Kürt grupların baskısı, Irak Türkmen Cephesi’nin Kürt gruplara karşı bir cephe alma durumuna getirmiştir.
Son birkaç yıla kadar devam eden Irak Türkmen Cephesi ve Kürt gruplar arasındaki hem Türkiye’nin Kürt Bölgesel Yönetim ile geliştirdiği ilişkiler, hem Kürt grupların tavırlarındaki yumuşama hem de Türkmenlerin siyaseten yükselir konuma gelmesi, bir kısım Türkmen ve Kürt siyasi gruplar arasında ilişkiler kurulmasına zemin hazırlamıştır. Nitekim aşama aşama gelişen ilişkiler sonucunda Kerkük Vilayet Meclisi Başkanlığına Kürt kökenli Rizgar Ali’nin yerine Türkmenlerden Hasan Turan’ın getirilmesi, ilişkilerdeki buzları eritmiştir. Daha sonra Irak Türkmen Cephesi tarafından alınan kararın yanı sıra Kürt Bölgesel Yönetimi’nin de Irak Türkmen Cephesine yeniden Erbil’de büro açmasına olanak tanıması, ilişkileri bir üst seviyeye daha taşımıştır. Bu dönemden sonra Türkmen ve Kürt siyasi gruplar arasındaki karşılıklı ziyaretlerinde arttığı görülmektedir. Özellikle Irak Türkmen Cephesi’nin geliştirdiği ilişkiler son derece önemlidir. Zira 2003’ten sonra Erbil’de faaliyet göstermeyen Irak Türkmen Cephesi, 2011’de Erbil Bürosunun açılmasıyla faaliyetlerini arttırmıştır. Hatta 2003 öncesinde Erbil’de bulunan varlıklarını da yavaş yavaş elde etmektedir. Son olarak Nisan ayı içerisinde Erbil’de Irak Türkmen Cephesi’ne ait olan ancak KDP tarafından el konulan matbaa geri alınmıştır. Öte yandan ikinci büronun da hazırlıkları yapılmaktadır.
Diğer taraftan Irak Türkmen Cephesi’nin yeniden Erbil’de faaliyet göstermeye başlaması, diğer Türkmen kuruluşları ve grupları da heyecanlandırmıştır. Zira Erbil’deki büyük Türkmen varlığına rağmen ne yerel yönetimde ne de Kürt Bölgesel Yönetimi içerisinde Türkmenlerin nüfusları oranında temsil edilmediği ortadadır. Irak Türkmen Cephesi’nin yeniden Erbil’de faaliyete geçmesi ve siyasetinde ağırlık vermeye başlaması, Erbil’deki Türkmen varlığı açısından son derece önemlidir. Bunun yanında Irak Türkmen Cephesi’nin bahsedilen toplantısında alınan kararda bir nokta dikkat çekmektedir. Karar’da Irak Türkmen Cephesi, Erbil’deki Türkmen iradesini tam olarak ortaya koyan bir Türkmen listesi oluşturulacağı ifade edilmiştir. Bu Erbil’de dağınık olan Türkmen siyasetini yeniden bir araya getirebilecek bir adım olarak değerlendirilebilir. Irak Türkmen Cephesi’nin Erbil’de siyaset yapan ve hatta Kürt Bölgesel Yönetimi’nin Sanayi ve Ticaret Bakanı olan Sinan Çelebi, eski bakanlardan Vedat Arsan, Irak Türkmen Cephesi’nin eski başkanlarından Sanan Ahmet Ağa gibi isimlerle ortak çalışmalar yapması Erbil’deki Türkmenleri canlandırabilecek bir nitelik ortaya çıkarabilir. Hatta Irak Türkmen Cephesi’nin eski üyeleri olan ve şimdi Kürt gruplarla hareket ettikleri söylenen gruplarla bile görüşmeler yapılması olağan karşılanması ve Erbil’deki Türkmen siyasetinin yükselmesi için ılımlı davranılması gerektiği düşünülmektedir.
Bilgay Duman
ORSAM Ortadoğu Uzmanı
Kaynak: ORSAM
