İRAN’DA SEÇİM KRİZİ (05.06.2021)
18 Haziran’da İran’da yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimi için adaylar belirlendi. Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin (AKK) adaylarda aradığı temel kriterler rejime bağlılık, siyasi ve dini temiz sabıka. Ancak içinde güçlü isimlerin de bulunduğu reformist adayları veto eden AKK, tepkileri üstüne topladı. 592 adaydan 7’sini onaylayan Konsey, muhafazakâr ve reformist adaylar arasındaki rekabeti yok ettiği gerekçesiyle eleştirildi.
İran’da Dini Lider’den sonra ikinci sırada yer alan Cumhurbaşkanlık makamı için seçim 18 Haziran’da yapılacak. Ülke yönetiminde alınan karar ve çıkarılan yasaların şeriata uygun olup olmadığını denetleyen Anayasayı Koruyucular Konseyi (AKK), Cumhurbaşkanlığı adaylarını veto etme ve onaylama hakkına sahip. İşte AKK’nın 13. Cumhurbaşkanlık dönemi için 592 kişiden 7’sini onayladığı adaylar:
İbrahim Reisi: Yargı Erki Başkanı Reisi, muhafazakâr kanadın en güçlü adayı olarak görülüyor. Devrim Muhafızları’nın desteklediği Reisi, 2017’de cumhurbaşkanlığı seçimini rakibi Hasan Ruhani karşısında kaybetti.
Said Celili: Muhafazakâr cepheden Celili, İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Üyesi’dir. Ahmedinejad döneminde Baş Nükleer Müzakereci görevindeydi.
Muhsin Rızai: Eski Devri Muhafızları Ordu Genel Komutanı olan Rızai, Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyinin Genel Sekreteri görevinde. Rızai, 2009 ve 2013’te aday olduğu seçimleri kazanamadı.
Muhsin Mihralizade: Eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı olan Mihralizade, reformist kesimin iki adayından biri. Ruhani döneminde ise İsfahan Valiliği yaptı.
Ali Rıza Zakani: Muhafazakâr Zakani, İran Meclis Araştırmalar Merkezi Başkanı. 2013 ve 2017 seçimlerindeki cumhurbaşkanlığı adaylıkları reddedildi.
Emir Hüseyin Kadızade Haşimi: Muhafazakâr cepheden Haşimi, İran Meclis Başkan Vekili ve milletvekili.
Abdunnasır Himmeti: Reformist aday, 2018 yılında Ruhani tarafından Merkez Bankası Başkanlığı’na atandı.
Reformistler, Cumhurbaşkanlığı makamını kaybetmekle karşı karşıya. Seçim için başvuruda bulunan dört önemli isim Konsey tarafından reddedildi. İçlerinde eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri ve eski Meclis Başkanı Ali Laricani’nin bulunduğu adayların veto edilmesiyle seçimde rekabet ortamı sağlanamadı. Onaylanan 7 aday arasındaki reformist isimler Mihralizade ve Himmeti İran halkı nezdinde karşılık bulmuyor. Cihangiri’nin reddedilmesiyle reformist cepheyi zayıflatan AKK ise eleştiri yağmuruna tutuldu. Reformist kesim güçlü adayların onaylanmaması halinde sandığa gitmeyeceklerini önceden duyurmuştu. Bu durumda muhafazakâr cephenin favori ismi İbrahim Reisi’nin sandıkta başı çekmesi bekleniyor.
Muhafazakâr adayların sert söylemleri ise iç ve dış siyasette soru işaretlerini beraberinde getirdi. Reformistlerin aksine bu adaylar, insan hakları ve özgürlüklerine yönelik söylemlere mesafeli. Dolayısıyla Batı’yla yapılacak iş birliklerinden de uzak durulacağı tahminler arasında.
Konsey’in İslami Demokrasi rejimine bağlılık gerekçesiyle onay ve veto mekanizmasını kötüye kullanması, meşruiyetinin sorgulanmasına sebep oldu. Haksız rekabetin ön plana çıktığı seçimde halkın sandığa gitmemesinden endişe duyuluyor. İran devlet televizyonuna yaptığı konuşmada sürecin yasal şekilde ilerlediğini belirten İran Dini Lideri Hamaney ise Konsey’in tutumunu desteklediğini vurguladı. Seçimlere katılın çağrısı yaptı.
Adaylar, 28 Mayıs’ta propaganda faaliyetlerine başladılar. İran’da cumhurbaşkanlığı seçimiyle beraber il ve ilçelerde de yönetim konseyi seçimleri yapılacak.
Kaynak: Anadolu Ajansı
PANDEMİNİN HAVA KİRLİLİĞİNE ETKİSİ (05.06.2021)
Hava kirliliği, dünyanın karşı karşıya geldiği en büyük tehlikelerden biri. World Health Organization verilerine göre dünyada her yıl 7 milyon kişi hava kirliliğinden kaynaklanan rahatsızlıklarla yaşamını yitiriyor. Ancak Covid-19 pandemisi bu kirliliğin önüne geçti. Fosil yakıt kullanımının yaydığı zararlı gazlarda azalma görüldü.
World Health Organization araştırmasına göre dünyada her 10 kişiden 9’u kirli hava soluyor. Bu kirli havanın başlıca sebeplerinden fosil yakıt kaynaklı emisyon salınımı ise insan faaliyetlerinden kaynaklanan karbondioksit salınımın çeyreğini oluşturuyor.
Covid-19 pandemisiyle araç kullanımında keskin bir düşüş yaşandı. Dünya genelindeki ülkelerde alınan karantina kararları hava kirliliğini olumlu yönde etkiledi. International Energy Agency araştırmasına göre 2019 yılında dünya üzerindeki yollar yüzde 50 oranında boşaldı. Hava kirliliğinde yaşanan iyileşme gözle görülür hale geldi.
AFP, India Gate
Pandemi boyunca içten yanmalı motorların kullanımında ciddi bir azalma görüldü. İngiltere’de National Centre for Atmospheric Science; içinde Londra, Birmingham ve Manchester gibi kalabalık şehirlerin de bulunduğu on ayrı bölgede nitrojendioksit testi yaptı. Görünmez katil olarak da bilinen bu gazın miktarında pandemi öncesine göre büyük bir düşüş gözlemlendi.
Böylece karantina dönemi, çevre sağlığına yeşil ışık yaktı. Pandemiyle hava kirliliğinin azalması, temiz bir havaya sahip olmanın mümkün olduğunu gösterdi. Ancak Covid-19 tedbirleri gevşetildikçe dünya eski haline dönmek için gün sayıyor.
Kaynak: BBC
