Falkland/ Malvinas Adaları Sorunu

İngilizlere göre Falkland, Arjantinlilere göre Malvinas Adaları olarak adlandırılan takım adalar zinciri 30 yıldan fazladır İngiltere ile Arjantin arasında anlaşmazlıklara sebep olmaktadır. Adaların tarihinin çok açık belgelenememiş olması, yüz yıllardan bu yana yaşanan yerleştirme politikaları adanın kime ait olduğu konusunda kafa karışıklıklarına sebep olmaktadır. Adalar konusunda Arjantin ve İngiltere dönem dönem gerginlikler yaşamakta, adaların geleceği ve kaderi konusunda iki ülke söz sahibi olmak istemektedirler. 1800lerden bu yana yaşanan gelişmeler ve Falkland Savaşından sonra Ada’nın İngiliz egemenliğine geçmesi ile buradaki vatandaşlar kendilerini İngiliz gibi görmektedirler. Bu sebeple İngiltere bu konuda çok daha rahat ve Arjantin’le müzakereye gitmeyi reddetmektedir.

Falkland’ın Tarihçesi

Pek çok kaynakta adalara ilk kimin gelip yerleştiği tam olarak söylenememiştir. Dönemin gerekleri, sömürgecilik rekabeti, Latin Amerika ülkelerinin temellerinin atılması hepsi aynı döneme denk gelmiştir. Bazı kaynaklar adalara ilk yerleşimin İspanyollar tarafından yapıldığı görüşünü savunurken bazı kaynaklar Fransızların olduğunu savunur. Hatta şu anda Latin Amerika ülkeleri arasında savunulan görüş adalara ilk Fransızların yerleştiğidir.

Bu arada nasıl olduğu bilinmeyen bir şekilde İspanyol mahkemeleri Falkland adaları üzerinde hak iddia etmiş ve yerleşik Fransızlara adayı terk etme tazminatı ödenmiştir.

Daha sonra İngiltere ve Fransa arasındaki Yedi Yıl Savaşları sırasında Fransa çok fazla güç kaybetmiştir. Bu arada İspanyollar adaları ele geçirmişlerdir. Daha sonra adaları geri almak isteyen Fransızlar başarısız olmuşlardır. Fakat aynı zamanda İngilizler adaların deniz çıkarları ve ticaret için stratejik önemini anlamışlar ve de adaya gizli bir sefer düzenlemişlerdir.[1].

Latin kaynaklar genelde bu şekilde tarihi savunu yaparken Batılı kaynaklar sömürgecilik sırasında kimin adaya ilk yerleştiğinin bilinmediğini fakat ABD’nin bağımsızlık ilanı sonrasında İngiltere’nin ekonomik krize girmesi sonucu adalar üzerindeki hakimiyeti kaybettiğini savunmaktadırlar. Bu fırsattan yararlanan Arjantin de adaya İspanyolları yerleştirmiştir.[2]. 

Daha sonra ki tarihi kayıtlar ise son derece nettir. 1831’de Falkland karasularını ihlal eden ABD gemisine el koyan Arjantin, daha sonra ABD’nin misillemesi karşısında adayı bir süreliğine ABD’ye bırakmıştır. Bundan sonra bilinen bir diğer tarihi gelişme ise adada ABD hakimiyetinin kaybolduğu bir dönemde 1833’te bir İngiliz heyetinin adaya uğraması ve İngiliz heyetinden sonra İspanyolların adayı terk etmeye zorlandığıdığıdır. Sonrasında ise Adaya İngiliz yerleşimi artmıştır. 1833’ten bu yana da adaların İngiliz hakimiyetinde olduğu kabul edilir[3].

Bundan 30 yıl önce 1982’de Arjantinde cunta yönetimiyle başa gelen General Leopodo Galtieri ve Birleşik Krallık Başbakanı Margaret Thatcher  aynı anda benzer sorunlar yaşıyorlardı. Halk desteğini kaybetmek. Fakat Margaret Thatcher aradığı halk desteğini kolaylıkla buldu. Çünkü General Galtieri toplumun milliyetçilik duygularını artırmak, gündemi oyalamak ve de kendisine karşı sesleri bastırmak için Falkland Adaları sorununu bir milli mesela haline getirmeye başlamıştı. Bu nedenler doğrultusunda kendisine karşı yapılan toplu gösterilerden 2 gün sonra askere alımlar başladı ve de 19 Mart 1982’de Arjantin Falkland’ın Güney Georgia Adasına çıkartma yaptı. Daha sonra 2 Nisan’da savaş bütün Falklan Adalarına yayıldı. Toplamda 10 hafta süren savaş İngilizlerin galibiyetiyle sonuçlandı. Bu arada İngilizler ABD ve Fransa’dan hem silah, hem de siyasi destek gördü[4].

Falkland Üzerinden Çatışma

Aradan 30 yıl geçmesine rağmen Falkland sorunu hala son bulmuş değil. Özellikle son birkaç aydır Falkland Adaları sorunu İngiltere ve Arjantin’in arasının tekrar açılmasına yol açtı. Özellikle savaşın yıl döneminde yapılan anma töreninde ortalık karıştı. Polisle göstericiler birbirlerine girdi. Cristina Fernandez son zamanlarda İngiltere’yi sürekli müzakereye ikna etmeye çalıştı. Her seferinde Birleşik Krallıktan gelen olumsuz yanıtlara rağmen pek çok Güney Amerika ülkesini de arkasına aldı.

Birleşik Krallık ise tavırlarından ödün vermeyeceklerini ve de tehditle hiçbir sorunun çözülemeyeceğini belirtti. Referanduma gitmeyi öneren Birleşik Krallık hiçbir şekilde Falkland için Arjantin ile müzakereye gitmeyeceğini kesin bir dille açıkladı. Zaten Falkland Adasında yaşayanların çoğunluğu kendilerini İngiliz olarak tanımlıyor.

Arjantin’in savunuları hem tarihsel, hem coğrafik. Adaların Arjantin’e çok yakın olduğu ve de Birleşik Krallık’ın kendisinden bu kadar uzak topraklara sahip olmaması gerektiğini savunuyor[5]. Özellikle Adaların yakınında petrol aranmaya başlanmasından bu yana Arjantin sesini çok daha fazla duyurur oldu.

Birleşik Krallık ise mart ayında uluslararası gözlemcilerin eşliğinde Falkland adası ile ilgili referanduma gitmeye hazırlanıyor. Net tarih önümüzdeki aylarda kesinleşecek.

Falkland’ın Önemi

Falkland Adaları sömürgecilik yıllarında Birleşik Krallık gemileri ve ticareti için çok önemli bir noktadaydı. Şimdi ise petrol ve doğal kaynakları ile çok önemli bir bölge.

1995’de Arjantin ve İngiltere petrolün yerinin saptanması, balıkçılık ve koruma konularında ortak bir anlaşma imzaladılar. Bu anlaşma ile sadece balıkçılıktan yılda 30 milyar dolar kazanabilecek olan Arjantin, Birleşik Krallık’ın tek taraflı eylemleri gerekçesi ile 2007’de anlaşmadan çıktı. Bu anlaşma 25 yıllık balıkçılık lisansı ve adalar servisi fonu ile 30 milyon dolar getiride bulunacaktı[6].

Son olarak Arjantin Patagonya bölgesindeki Santa Cruz açıklarında Falkland’a 60 mil uzaklıkta petrol aramaya başladı. Bunun üzerine İngilizler tarafından tansiyon yükseltilerek Arjantin sömürgecilikle suçlandı. Gazeteler Arjantin’i tansiyonu yükseltmekle suçladı. 2010’da yeni petrol yataklarının bulunmasıyla birlikte Birleşik Krallık ve Arjantin’in arası iyiden iyiye açıldı ve Birleşik Krallık Prens William ‘ın adaya eğitime geleceğini duyurdu.

Deniz tabanında 3.5 milyar varil ile 60 milyar varil arasında petrolün yattığı düşünülüyor. Bu petrol Arjantin ve Falkland adalarının çevresinde Güney Atlantik bölgesinde yayılmış durumda.

Falkland Adasına hakim olan devlet aynı zamanda Güney Atlantik bölgesinin büyük bir çoğunluğunu ve de petrol bölgesini denetim altında tutacaktır. Bu bölge aynı zamanda balıkçılık bölgesidir.

Sonuç

Zaten son derece değerli bir kaynak olan petrol dünyadaki rezervlerinin azalmasıyla birlikte gittikçe daha da değerli bir kaynak haline gelmeye başladı. Son derece uzun bir geçmişe sahip Falkland Adaları sorunu artık tarihsel savlarını da kaybetmiştir. Zaten Adaya 1833’ten bu yana İngilizler sahiptir. Ve de Ada halkı kendisini İngiliz olarak görmektedir. Bu yüzden Birleşik Krallık referanduma gitme konusunda son derece rahatken Arjantin müzakere istemektedir.  Adaların tarihsel bağı şüphesiz ki Birleşik Krallık kadar Arjantin’le de bulunmaktadır. Her ne kadar Cristina Fernandez pek çok Güney Amerika ülkesini arkasına alsa da Ada vatandaşlarının Birleşik Krallığı tercih ediyor olması Arjantin’in ada üzerindeki yaptırımının son derece zayıf olmasına neden olacaktır. Referandum sonucunun Birleşik Krallık lehine olacağı son derece nettir.

Aslıhan BAŞER

UİÇ Derneği Latin Amerika Çalışma Grubu Direktörü