Politik doğruculuk diğer bir deyişle siyaseten doğruculuk günümüz popüler kavramlarından bir tanesi olagelmiştir. Bu kavramı konu alan Explained belgeselinin bölüm değerlemesinden önce içerisinde yer aldığı seriden bahsetmek faydalı olacaktır. Vox’un bir Youtube kanalı olarak başladığı yolculuğu günümüzde fazlasıyla karşılaştığımız birçok konuda farklı popüler kavram ve konuları 15-20 dakika kadar kısa bir sürede açıklayarak izleyiciye sunuyor. Bölümlerde konu ile ilgili verilen örnek niteliğinde röportaj ve söyleşilerden kesitlerle, alanında uzman akademisyen ve gazetecilerden alınan görüşlerle izleyici kitlesini bilginin doğruluğu açısından bir hayli tatmin ediyor. Bunun yanında belgeselin yapımcı yönetmenlerinden bir tanesi olan Ezra Klein’in siyasi analist ve gazeteci olması, izleyicinin kavramları ve olayları birçok görüş üzerinden dinleyip analiz etmesini sağlıyor.
Belgesel serisinin 17. bölümünde karşımıza çıkan ‘Politik Doğruculuk’ bölümü, aslında çoğumuzun içerisinde yaşadığımız toplumda düşündüğümüz ve örneklerini gördüğümüz bir konuyu 18 dakikalık kısa bir zaman diliminde izleyicisine kavram olarak açıklıyor. Belgesel, söz konusu konunun neden son zamanlarda daha çok karşılaştığımız bir kavram olduğunu açıklarken politikacıların kamuoyu açıklamalarından yararlandığına şahit oluyoruz. Fikrimce, belgeselin ilk dakikalarından itibaren en çok dikkat çeken konu ise Avrupa’da ve Amerika’da siyahi vatandaşlara yöneltilen ırkçı hitap tipleridir.
“İnsanların bana Afrikalı-Amerikalı diye hitap etmeleri bana daha rahat hissettiriyor. Çünkü böylece ne olduğumun değil kim olduğumun üstünde duruyorlar.” 1990 yılında bir çocuk ile yapılmış olan röportajda, çocuğun kendisi hakkındaki söylemlerden ne denli etkilendiğine şahit oluyoruz. Belgeselde ayrıca geçmişten bugüne kadar olan farklı cinsel yönelimlere, farklı etnik kökenlere ve farklı kültürle sahip insanlara yöneltilen suçlamaların ve hitap şekillerinin değişimini görmek mümkün.
Belgeselde üzerinde durulan bir diğer konu ise farklı birçok dilde karşımıza çıkan şahıs unvanlarının erkekler için hiç değişmemesine rağmen evlendikten sonra kadınlardaki değişimdir. (Ms-Mrs, Madam-Matmazel vs.) Bu konuda resmi dildeki değişimler bize politik doğruculuğun cinsiyetçi söylemi yendiğini ispatlar nitelikte. Peki politik doğruculuk her yönü ile doğru bir görüş mü? Bu konu hakkında da karşıt görüşlerden fikir alan belgeselde benim de katıldığım bir ifade yer alıyor. Karşıt görüş, politik doğruculuğun kısıtlayıcı bir söylem olduğu ve kişilerin hassas konularda konuşurken birini kırma korkusuyla daha çok dikkat etmek yerine bu konular üzerinde hiç konuşmamayı tercih ettiği kanısında. Politik doğruculuğun pratikliği konusunun tartışılır olduğunu düşünen kişiler için yeterli kaynak ve görüş sunmamakla birlikte içerik olarak masaya yatırılıyor. Siyasi liderlerin politik doğruculuk karşısındaki güç gösterisini kamuoyu açıklamalarıyla izleyiciye sunan belgesel kavramın birçok baskıcı lider tarafından korkutucu olduğunun bir kanıtını sunuyor. Ayrıca medya ve televizyon denildiğinde akla gelen ve izlemekten keyif aldığımız komedyenlerin stand-up gösterilerinde kullandıkları ayrıştırıcı söylemleri başka kelimeler kullanarak kamufle etmelerinin gerekli olup olmadığını düşünmemize sebep olan bir örnekle de karşılaşıyoruz.
Explained genel anlamda yetişkin izleyicilere hitap etse de politik doğruculuk bölümü için bunu söylemek gerekmez. Belgeselin dili ve konunun anlatılış şekli biraz kafa karıştırıcı olabilir. Olay örgüsüne ve sonuçta varılacak bir ana fikre sahip olmadığı için çocuk yaştaki izleyici kitlesine uygun olmadığını düşünmek ile birlikte lise ve üniversitelerde konu üzerinde düşünüp tartışılabilmesi için izletilmesi gerekilen bir kaynak olacağını düşünüyorum. Belgesel hakkında olumsuz olarak nitelendirilebilecek tek konu ise politik doğruculuk kavramının eleştirel kullanımı hakkındaki görüşlere olumlu yöndeki kullanımından daha az yer verilmesi.
Küreselliğin ve farklılığın gerek sosyal medya gerekse de medya ve iletişim araçları sayesinde daha çok hissedildiği bir çağda yaşıyoruz. Çevremizdeki farklılıkları eskisinden daha çok fark edip bu tip durumlar ile daha çok karşılaşıyoruz. Peki farklı olan kişilerle hassas olduğunu düşündüğümüz konularda rahatça konuşabiliyor muyuz? Konuşamıyorsak bunun en mühim sebebi sadece söylemler mi? Eğer söylemlerse farklılıklara sahip kişiler için hangi hitap şekillerini kullanmak uygundur? Yazıyı okuduktan sonra aklınızda canlanan sorular bunlardan bir veya birkaç tanesi ise kahve molalarınızı ya da birkaç duraklık şehir içi otobüs yolculuklarınızı değerlendirmenizi tavsiye ederim.
Merve Küçük
Sivil Toplum Çalışmaları Staj Programı
Kaynakça
Pozitif İçerik. (2022). Netflix Explained Belgesel Serisi Hakkında Bildiğimiz Her Şey!. Retrieved 7 April 2022, from https://pozitificerik.com/explained-hakkinda-bildigimiz-her-sey/
IMDB. (2022). “Explained” Political Correctness (TV Episode 2018). Retrieved 7 April 2022, from https://www.imdb.com/title/tt8457314/
