İrem Keskin, Göç Çalışmaları o-Staj Programı
Özet
İnsanlık tarihi boyunca toplumlar bir önceki nesilden her zaman ekonomik, sosyal ve kültürel olarak farklı olmuştur. Bu farklılığı yaratanlardan bir tanesi de teknolojinin gelişip hayatlarımıza yenilik getirmesidir. Teknolojinin gelişimi ile de dijital araçların yaygınlaşması hayatımızın birçok alanında etkisini göstermiştir. Son yıllarda da insanların çeşitli sebeplerden dolayı göç etmesi gittikleri ülkelerde göç yönetimi konusunda siyasi ve toplumsal olarak birtakım olumsuzluklar çıkarmıştır. Bu olumsuzlukları çözmek isteyen ülkeler de dijital araçlardan yardım almış ve bunları etkin bir şekilde kullanıp ülkesinde etkili bir göç yönetimi kullanmayı hedeflemiştir. Bu araştırma yazısında da bu göç yönetiminin göçmenler ve mülteciler üzerindeki etkisi araştırılmış ve göçmenler ve mültecilerin yaşadıkları psikolojik, ekonomik, sosyal, hukuki, insan hakları ve sağlık etkileri açısından incelenmiş olup bu etkilerin göç yönetimi politikalarının tasarlanması ve uygulanması sırasında dikkate alınmasına önem atfedilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Dijital Araçlar, Göç Yönetimi, Göçmenler ve Mülteciler, Göç, Göç Sosyolojisi
Giriş
İnsanların çeşitli sebeplerden dolayı bulundukları yerden ayrılması son zamanlarda artış göstermiştir. Kendi kültüründen çok farklı bir kültüre giden kişiler, gittikleri ülkedeki etkileşimleri sonucunda kültürel uyum ile ilgili problemler yaşayabilmektedir. Farklı bir ülkeye gitme ve yeni bir kültüre uyum sağlama süreci sırasında kişi iş bulma zorluğu gibi ekonomik zorluklarla, lisan problemleriyle, sağlık hizmetlerinden yararlanamama, eğitim engelleri ve sosyal statü kaybı gibi birçok problemle karşılaşabilir (Emiroğlu, 2023). Gittikleri ülkelerde de o ülkenin vatandaşları tarafından aidiyetleri sorgulanabilir ve o ülke vatandaşlarının yaşadığı her olumsuzluğun faturası göçmen ve mültecilere yıkılabilir. Göçmen ve mülteciler bu sıkıntıları yaşarken devlet yetkilileri ve uluslararası örgütler birbirleriyle işbirliği ya da pazarlık yapmak durumunda kalabilir. Kimi muhalifler göçmen ve mülteci varlığını siyasi propaganda aracı olarak kullanırken kimileri de göçmenlerin ülkeye ciddi oranda döviz getirmesini önemseyip göçmenlerin yerleştikleri yeni ülkelerde kritik işgücü açıklarını kapatarak, girişimcilikle yeni iş imkânları yaratarak; toplumsal açıdan ise kültürel çoğulculuğu güçlendirerek göç ettikleri ülkelere önemli katkılar sağladığını dile getirmiştir ( BM 2017 Uluslararası Göç Raporu). Bu gibi durumlar göç sonucu ortaya çıkarken bir takım sorumlulukları da beraberinde getirir. Örneğin, Göç ve Uyum Çalıştayı’nda yer alan bir Hollandalı araştırmacı ülkesindeki göç ve uyum için şunları dile getirmiştir. “O dönem Amsterdam Belediyesi uyum politikaları çerçevesinde çok kültürlü günler düzenliyordu ve Ramazan döneminde de Hollanda Müslümanlarıyla Hollandalıları bir araya getiren iftar yemekleri organize ediyordu. Bu iftar yemeklerinde defalarca görev aldım. Oradaki mutfak konuşmalarından birkaç şey aktararak konuşmamı bitireceğim. Birlikte yemek yaptığımız Türkiye kökenli genç kız şunu söylüyordu: “Tamam, bunların hepsi çok güzel, yani artık kuskusu biliyorlar, pilavı tanıyorlar, karnıyarığı biliyorlar, bunlar güzel; ama ben hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra neden eşit koşullarda iş bulamadığımı tartışmak istiyorum. Hollanda toplumunun Türkleri, Faslıları, kültürü, duvarlarda asılı camileri tanımasından öte, çok daha temel bir problemim var; ama hiçbir uyum politikası buna çözüm bulamıyor.”( Göç ve Uyum Çalıştayı ). Bu örnekten de anlaşılacağı üzere göçmen ve mülteci barındıran bir devletin etkili bir göç yönetimi kullanması ve bunu yaygınlaştırması elzemdir. Göç yönetimi, hem devlet sınırları içerisindeki yabancıların girişi ve mevcudiyetini hem de mültecilere ve korunma ihtiyacı bulunan diğer kişilere sağlanan korumayı sağlamak üzere, sınır ötesi göçleri düzenli ve insani bir şekilde yönetmek için, ulusal sistem içindeki çeşitli devlet kurumlarından oluşan mekanizmayı tanımlamaktadır (İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, 42-43). Göç yönetimi de günümüzde teknolojinin gelişimi ile birlikte dijital araçların yaygınlaşma avantajını kullanmış ve daha etkin bir rol izlemiştir.
Uygulanan Göç Yönetiminde Dijital Araçların Yaygınlaşmasının Önemi
Uluslararası göç hareketlerinde ülkelerin göçmenlere ve mültecilere karşı yaptığı girişimler, devletin hukuk statülerinde gereken ilgiyi göstermemesi ve ulusal kamu düzeni şeklinde ortaya koyması göç ve göçmen politikalarının çözümünü zorlaştırmaktadır. Küresel anlamda ulusal göçmen politikalarına yapılan düzenlemeler ile birlikte sağlıklı bir şekilde yürütülmesi bununla da ülkelerin ticaretinin geliştirilmesi, kamu güvenliğinin sağlanması, büyüme ve kalkınmanın sağlanması, beyin göçünün engellenmesi ve en önemlisi topluma entegre edilmesi gerekmektedir (Örselli ve Babahanoğlu, 2016:2-3). Göç yönetimi, aslında göçmen kişilerin gittikleri ülkeye girmeden önce birçok kural, uygulamalar ve hukuki düzenlemeler ile başlamaktadır. Göçmenlerin ülkeye girişiyle daha sonrasında ortaya çıkacak olan bir takım sorunlar ile karşılaşmamak için tedbirlerin alınması ve bu tedbirlerin kontrol altında tutulması gerekmektedir (Kabakuşak, 2014:5-6). Günümüz koşulları neticesinde de dijital araçların yaygınlaşması göç yönetimi konusunda birçok avantaj ve dezavantaj sağlamıştır. Dijital araçların hem göç yönetiminde hem de göçmen ve mültecilerin bilgi erişimi konusunda birçok yardımı olmakla birlikte kişisel verilerin korunması bakımından da eğer dikkatli olunmazsa birtakım sıkıntılar ortaya çıkarabilir.
Dijital araçlar, göçmen hareketlerini daha etkili bir şekilde izlemeyi ve kontrol etmeyi sağlar. Bu, düzensiz göçmenleri tespit etmek ve kaçakçılık faaliyetlerini engellemek için önemlidir. Dijital platformlar, göçmenlerin bilgilerini hızla paylaşmayı kolaylaştırır. Bu, farklı kurumlar ve ülkeler arasında işbirliğini artırabilir ve daha iyi hizmet sunulmasına yardımcı olabilir. Dijital araçların kullanımı, göçmenlerin kişisel verilerinin güvenliğini sağlama konusunda zorluklar yaratabilir. Bu, gizlilik endişelerine yol açabilir. Dijital araçlar, teknolojiye erişimi olanlar için daha etkili olabilir. Ancak, teknolojiye erişimi olmayan göçmenler bu avantajdan yoksun kalabilir. Dijital göç yönetimi, insan haklarına saygı göstermeyi ve adil bir şekilde işlem yapmayı sağlamalıdır. Aksi takdirde, göçmenlerin hakları ihlal edilebilir.
Dijital teknolojik gelişmeler, göç ve dijital teknolojiyle ilgili alanlarda daha farklı araştırmalar yapılmasına yol açmıştır. Akıllı telefonlar, mülteciler için yaşam kiti görevi görmekte ve göçü kolaylaştırmaktadır. Mülteciler, sosyal medya ve uygulamalar aracılığıyla gitmek istedikleri ülkeye ilişkin bilgi sahibi olabilmektedir. Mültecilerin kurduğu iletişim ağları, göç rotalarını değiştirmelerine neden olabilmektedir. Ancak bu dijitalleşme aynı zamanda güvenlik risklerini de beraberinde getirmektedir. Mültecilerin kullandığı uygulamalarda kaçakçılar ve insan tacirleri de bulunmaktadır ( Özdemir, 2021). Akıllı telefonlar, mülteciler için bir zenginlik sembolü değil, aynı zamanda bir pusula, Avrupa’ya giriş kapısı ve can simidi görevi görmektedir. Mülteciler, cep telefonları sayesinde aileleriyle veya daha önce göç eden mültecilerle iletişim kurabilmektedir. Mobil uygulamalar, mültecilere gitmek istedikleri ülkeye dair gerekli bilgileri sağlamaktadır. Bu uygulamalar, ulaşım, sağlık, hastaneler ve eğitimle ilgili bilgileri içermektedir (Özdemir,2021).
Göçün temel unsurları olan hareket, mekân ve sınır, dijital çağda değişime uğramıştır. GPS koordinatları gibi teknolojik bilgiler, mültecilerin güzergâhlarını değiştirmesine yardımcı olabilmektedir. Bu noktada, dijitalleşmenin göçü kolaylaştırdığı gibi güvenlik problemlerini de beraberinde getirdiğini unutmamak önemlidir ( Özdemir,2021). Dijital teknoloji ve göç arasındaki ilişki, farklı disiplinlerin bir araya geldiği çalışmalarla daha iyi anlaşılmaya çalışılmaktadır (Sucu, Uğur Gündüz, 2019).
Göçmen ve Mülteciler Üzerindeki Etkisi
Göçmenler ve mülteciler, evlerini terk edip yeni bir ülkeye gelirken duygusal zorluklar yaşayabilirler. Ayrıca, uyum süreci boyunca yalnızlık, aidiyet eksikliği ve kültürel şok gibi psikolojik etkilerle karşılaşabilirler. Göçmenler ve mülteciler, ekonomik olarak hem kaynak ülkelerinde hem de hedef ülkelerinde etkilenirler. İşgücü piyasasına katılarak ekonomik büyümeye katkıda bulunabilirler. Ancak aynı zamanda işsizlik, düşük ücretler ve iş güvencesizliği gibi zorluklarla da karşılaşabilirler. Göçmenler ve mülteciler, hedef ülkede yeni insanlarla tanışırken sosyal ağlarını genişletebilirler. Ancak aynı zamanda dil bariyerleri, ayrımcılık ve dışlanma gibi zorluklarla da karşılaşabilirler. Onların hakları, hedef ülkedeki göç yasalarına ve politikalarına bağlı olarak değişebilir. İnsan hakları ihlalleri, göçmenlerin yaşamını olumsuz etkileyebilir. Hatta sağlık hizmetlerine erişimde zorluklar yaşayabilirler. Ayrıca, göç sırasında fiziksel sağlık riskleri de bulunmaktadır. Bu etkiler, göç yönetimi politikalarının tasarlanması ve uygulanması sırasında dikkate alınmalıdır. Göçmenlerin ve mültecilerin haklarına saygı göstermek ve onların uyum sürecini desteklemek önemlidir.
Bilgisayarların, internetin ve telefonların gelişmesi ve yayılması temelde insanlar arasındaki iletişim kapasitesini artırmış, harita uygulamalarının kullanılması, yaşanan mağduriyetlerin hızlı bir biçimde paylaşılabilmesi gibi özelliklerle göç sürecini kolaylaştırırken aynı teknolojik gelişme süreci göçmenlerin takibini de kolaylaştırmış, devlet kurumlarının elinden kaçma imkânlarını azaltmıştır (Atsızelti, 2021: 39). Fakat bazı göçmen ve mültecilerin göçmen takibinden kaçmak için bin bir yola başvurduğu da dikkatlerden kaçmamalıdır. Örneğin, 2004 yılında BBC tarafından yapılan bir habere göre “İsveç Göç Kurulu kimlik uzmanı 2003 Ocak ayından beri aldığı 26.000 parmak izinin %5 kadarının kimlik teşhisi için okunaklı olmadığını” söylemiş, göçmenlerin parmak izlerinden kurtulmak için bıçak, asit gibi çeşitli maddeleri kullandığı belirtilmiştir (Sweden refugees mutilate fingers, 2004). Her ne kadar teknolojinin gelişimi ile dijital araçların yaygınlaşması göç yönetimi konusunda işi kolaylaştırsa da bundan etkilenecek olan mülteci ve göçmenlerin işgüzarlığı da ön plana çıkmaktadır.
Sonuç
Her geçen gün gelişmekte olan dijital araçların, artmakta olan kitlesel göç üzerinde etkisi yadsınamaz bir gerçektir. Çeşitli sebeplerden dolayı ülkelerini terk eden göçmen ve mülteciler de gittikleri ülkede farklı tutumlarla karşılaşmış ve o ülkenin vatandaşları tarafından bazen de ötekileştirilmiştir. Bu gibi yaklaşımlar da göç kabul eden ülkenin vatandaşları ve göçmen, mülteciler arasında her iki taraf için de iyi sonuçlar çıkarmayı hedefleyen bir göç yönetimi edinmesi elzemdir. Bu konuda da zaten hayatımızda gün geçtikçe daha da var olacak dijital araçlardan faydalanmak etkili olacaktır. Dijital araçlar zaten göçmen ve mültecilerin gidecekleri ülkeyi araştırma konusunda avantaj sağlarken o ülkenin göç yönetimi konusunda da olumlu etkisini her zaman gösterecektir.
KAYNAKÇA
Emiroğlu, F.M. (2023,7,12), Göçün Psikolojisi: Göçmenlerin ve Gurbetçilerin Sıklıkla Yaşadıkları Sorunlar, Hiwell, https://www.hiwellapp.com/blog/gocun-psikolojisi-gocmenlerin-ve-expatlarin-sorunlari
T.C. İçişleri Bakanlığı Göç Yönetimi Uyum Çalıştayı, (Tarih Yok), https://www.goc.gov.tr/kurumlar/goc.gov.tr/Yayinlar/Kitapciklar/goc_uyum_calistayi.pdf
Atsızelti, Ş. (2021), Büyük Verinin Göç Yönetiminde Kullanımı, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET003205.pdf
BBC News, (2004),Sweeden Refugees Mutilate Fingers, News BBC, http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3593895.st
Sucu Ağaç, Semra, Gündüz U. (2019,12). Kitlelerin Yeni Göç Mekanları Olarak Sosyal Medya Sanal Göç İlişkisi, International Journal of Cultural and Social Studies. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/904787
Beyaz Özbey, İ. (2022). “Dijitalleşme, Sosyal Medya ve Risk Toplumu”, İMGELEM, 6 (10): 141-158. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2176516
Görgün, Melih, (2017), Küreselleşme Sürecinde Göçmen İlişkileri Ağının Önemi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1014053
