Tüm dünyada etkisini hızla devam ettirmekte olan Covid-19 salgını bütün ülkelerde ekonomik, toplumsal ve siyasi bağlamda önemli etkilere sebebiyet vermeye devam etmektedir. Aralık ayı başlarında Çin’in Wuhan eyaletinde başlayıp, daha sonra hızlı bir yayılma ile yeni tip virüsün ortaya çıktığı anlaşılınca, yaklaşık 2 ay içerisinde DSÖ’nün pandemi alarmı vermesi kaçınılmaz bir sonuca dönüştü.[1] Devletler salgına hazırlıksız yakalanınca, virüsün yayılmasından doğan maliyetler geri dönülemez boyutlara ulaştı. Ancak hastalığın ortaya çıktığı ülke olan Çin’in detaylı bir incelemesi yapıldığında bu denli hızlı yayılan ve tedavisi bulunmamış bir virüsü kontrol altına almasının çok uzun bir süreyi almadığı görülmüş oldu. Salgının başladığı ilk ülke olan Çin’in, salgına karşı en hızlı önlem alan ülkelerden biri olması, olağanüstü hallerdeki stratejilerinin ve karar alma mekanizmalarının çok güçlü olduğunun bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada Çin Halk Cumhuriyeti’nin Covid-19 salgınıyla mücadelede sağlık, ekonomi ve diplomatik alanlarda aldığı resmi önlemler ve bu sürecin değerlendirilmesi yalnızca yerel kaynaklar temel alınarak incelenmiştir.
Aralık ayı başlarında Çin’in Wuhan kentinde başlayan salgının tespit edilmesi ve önlem almaya başlaması ilk kez 31 Aralık’ta Wuhan Belediyesi tarafından kararlaştırılan “hastaları karantinaya alma” süreciyle başladı.[2] Bir hafta sonra ise Çin Ulusal Sağlık Merkezi 7 Ocak’ta yeni-tip korona vakasının tespit edildiğini ve virüsün genom dizisini DSÖ’yle paylaşacağını bildirdi.[3] Bunun üzerine Çin öncelikli olarak sağlık alanında hızlı bir şekilde önlemler almaya başladı. Hubei eyalatinin başkenti olan Wuhan şehrinin karantinaya alınmasıyla beraber şehir içi otobüsler, metrolar, feribotlar ve uzun mesafeli otobüsler de dâhil olmak üzere tüm toplu taşıma araçları askıya alındı, havaalanlarında ve tren istasyonlarında giden kanallar kapatıldı. Ayrıca Çin’in ulusal bayramı olan Bahar Bayramı da uzatılarak okulların kapalı olması kararlaştırıldı.[4] Ocak ayı boyunca vaka ve vefat sayılarındaki hızlı artışlar, spordan ulaşıma birçok yerde yapılan kısıtlamalar, karantina süresince hızlı ve sistematik kararlar alınmasıyla sonuçlandı. Böylece Çin’in salgınla mücadelede aldığı önlemler, diğer ülkeler için de bir kılavuz niteliğinde oldu. Sağlık alanında alınan acil kararlar sonrasında, ekonomik anlamda yaşadığı gerilemeyi önlemek adına mali karar alıcılar, sağlık alanında yatırımlar yapmaya başladı. Çin hükümeti, salgınının başlangıcından yaklaşık bir ay sonra, ülke geneline virüsle mücadele için 27.3 Milyar yuan tahsis etti.[5] Dünyanın en büyük ekonomilerinden birine sahip olan Çin, üretimde sağlık ekipmanlarına odaklandı. Bunun sonucunda, salgın dolayısıyla duraksayan yurtdışı alım-satım tekrar başladı ve Çin dünyanın en önemli sağlık ekipmanı tedarikçisi oldu. Bunun üzerine menkul kıymetler yatırım danışmanlığı şirketi Guangzheng Hang Seng ve analist Feng Gangyong, virüsün etkilerinin yıllık büyüme üzerindeki etkisine küçük olduğunu kaydettiklerini, Çin’in ekonomik büyümesinin ikinci çeyrekte hızlı bir artış gösterebileceğini söyledi [6]
Öte yandan, aynı dönemde dünya kamuoyuna yansıyan en önemli gelişmelerden birisi için Çin’in son teknolojik sistemler kullanılarak, yapımı iki hafta süren, pandemi hastaneleri inşa etmesiydi. Bu hastaneler ve karantina merkezleri salgının kontrol altına alınması ve hastanelerdeki hasta kapasite seviyesinin kontrol altına alınması için çok kritik bir adım olarak değerlendirildi. Huoshenshan ve Leishenshan yapımı on günde tamamlanan ilk hastaneler oldu ve bu hastanelerde binlerce kişi tedavi edildi. Şubat ayının ortalarından itibaren salgın, zirve noktasına ulaştı ve ay sonuna gelindiğinde toplam vaka sayısı 80.000 civarında olduğu tespit edildi. Bu sırada İtalya’da ve İran’da hızla yayılmaya başlayan salgın, bazı ülkeler tarafından Çin’in salgının yayılma sürecini kontrol etmekte başarısız olmasıyla eleştirildi.
Mart ayı Çin’deki Covid-19 salgınının kontrolünün sağlanmasında ve ekonomik iyileştirmelere karşı atılan adımlar açısından kilit bir tarih oldu. Başkan Xi ve partisinin bu dönemde, salgının yarattığı ekonomik sorunlarının önüne geçmek adına çeşitli bağış kampanyaları ve toplantıları düzenlediği görüldü. Çin Uluslararası Radyosu’nun (CRI) haberine göre; Çin Bankalar Birliği’nden açıklanan veriler, banka ve finansal kuruluşların, Şubat ayı sonu itibarıyla salgın kontrolüne ve işletmelerin yeniden üretime başlamasına destek amacıyla 794 milyar yuanlık (115 milyar ABD doları) kredi sağladığını göstermekteydi. Bu dönemde yapılan bağışlar sadece ülke geneliyle kalmayıp hem Çin ile sürekli dış ticaret yapılan ülkelere yardımlar hem de gelişmekte olan ülkelere kamu sağlık sistemlerinin inşasını desteklemek için DSÖ’ye 20 milyon dolar bağışta bulunduğu belirtildi.[7] Çin her ne kadar salgını kontrol almaya başlasa da bu dönemde özellikle Avrupa ülkelerinde salgının yayılmasındaki hız çok yüksek seviyelerde seyretti; dış ülkelere karşı artan bağış ve desteklerin en büyük sebebi yakın dönemde salgın kökenli diplomatik ve ekonomik ilişkilerin bozulacağına dair oluşan şüphecilikten doğması olarak da değerlendirilebilir. Ekonomi alanında yapılan düzenlemelere rağmen, 3 aya yakın bir süre boyunca, ülke içi ve ülke dışı faaliyetlerin durdurulması yılın ilk çeyreğinde GSYİH’nin raporunda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 6,8 oranında azalarak 20,65 trilyon yuana indiğini belirtmesi ile sonuçlandı. Ancak Çinli ekonomistlere göre bu düşüş beklenenden daha iyi bir seviyedeydi. Gelişmiş ülkelerde, olağan durumlarda yaşanan düşüşlere hazır olma durumu Çin için geçerliliğini, Covid-19 salgını sırasında koruduğu görülmektedir. Ancak bu dönemde dış ticaret hacminde dünyanın önde gelen ülkelerinden olan Çin’in ihracatının neredeyse durma noktasına gelmiş olması ve ticari faaliyetlere tam olarak başlayamaması, yılın diğer dönemlerinde ekonominin ne denli bir hareketlilik içerisinde olacağı konusunda soru işaretleri oluşturmaktadır.
Nisan ayı süresince dünya genelinde salgın hızla yayılmaya devam ederken, Çin yeni normal düzene dönmeye başladı. Çin menşeli şirketlerinin neredeyse tamamı faaliyetlerine geri döndü, okullar açıldı ve hizmet sektörü alanları sosyal mesafe kurallarına uyacak şekilde yeniden tasarlanarak açıldı.[8] Aylar geçmesine rağmen Çin’in verdiği güncel vaka sayılarında artış çok minimal bir düzeyde seyretmekte olduğu için birçok ülke, Çin’in verdiği verilerin doğruluğuna inanmamakta ve Çin bu konuda da diğer ülkelerden eleştiri almaya devam etmektedir. Ancak bu eleştirilerin sebebi olarak, Çin’in diğer gelişmiş ülkelerden farklı bir yönetim biçimine ve dışa kapalı bir toplum yapısına sahip olması gösterilebilir.
Sonuç olarak, Covid-19 virüs salgınının ilk kez Aralık 2019’da Çin’de görülmeye başlamasından itibaren yaklaşık 8 ay geçti ve dünya hala salgınla mücadele etmeye devam etmektedir. Ancak Çin, kontrolü üç ay gibi bir sürede ele aldı ve ülke içinde oluşabilecek çok daha büyük krizlerin birçoğunu önledi. Bunun en büyük sebepleri olarak da sahip olduğu planlı ve sıkıyönetim biçimiyle kriz anında vatandaşların kurallara alışkın bir düzende olması ve hayatlarına bu yeni kurallara adapte olarak geçirmiş olması sayılabilir.
ALEYNA ÖZATA
KAYNAKÇA
[1] Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi, Timeline of China’s fight against the novel coronavirus, 21/06/2020 http://english.www.gov.cn/news/topnews/202003/19/content_WS5e736ce7c6d0c201c2cbef8f.htm
[2] Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi, Timeline of China’s fight against the novel coronavirus, 21/06/2020 http://english.www.gov.cn/news/topnews/202003/19/content_WS5e736ce7c6d0c201c2cbef8f.htm
[3] Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi, Timeline of China’s fight against the novel coronavirus, 21/06/2020 http://english.www.gov.cn/news/topnews/202003/19/content_WS5e736ce7c6d0c201c2cbef8f.htm
[4] Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi, Timeline of China’s fight against the novel coronavirus, 21/06/2020 http://english.www.gov.cn/news/topnews/202003/19/content_WS5e736ce7c6d0c201c2cbef8f.htm
[5] Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi, Timeline of China’s fight against the novel coronavirus, 21/06/2020 tarihinde http://english.www.gov.cn/news/topnews/202003/19/content_WS5e736ce7c6d0c201c2cbef8f.htm
[6] Çin resmi gazetesi Xinhua , Coronavirus impact on Chinese economy limited to first quarter: analysts, 21/06/2020
http://www.xinhuanet.com/english/2020-02/10/c_138770547.htm
[7] Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi, Timeline of China’s fight against the novel coronavirus, 21/06/2020 http://english.www.gov.cn/news/topnews/202003/19/content_WS5e736ce7c6d0c201c2cbef8f.htm
[8] Çin resmi gazetesi Xinhua , Coronavirus impact on Chinese economy limited to first quarter: analysts, 21/06/2020 http://www.xinhuanet.com/english/2020-04/27/c_139012254.htm
