2022 yılında, ülkelerin siyasi takvimlerinde önemli bir yere sahip olan bir dizi etkinlik gerçekleşti ve gerçekleşmeye devam edecek gibi görünüyor. Bu etkinliklerden ikisinin Asya-Pasifik ülkeleri ve bu bölgedeki gelişmeleri kendi çıkarları doğrultusunda yakından takip eden ülkeler başta olmak üzere, tüm dünyanın dikkatini Çin Halk Cumhuriyeti’nin üzerine çevirmesine sebep olduğu söylenebilir.
Bu etkinliklerden birincisi, 2022 yılı Mart ayında toplanan Ulusal Halk Kongresi’ydi. Ulusal Halk Kongresi, Çin Halk Cumhuriyeti’nin yasama organıdır ve devletin en üst düzey temsilidir. Yılda bir kez genellikle Mart ayında iki hafta boyunca Büyük Halk Salonu’nda toplanan Ulusal Halk Kongresi’nin temel görevleri ve yetkileri Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası’nda belirtilmiştir. Bunlar arasından en öne çıkanlar anayasa değişikliği yapmak; anayasanın uygulanmasını denetlemek; beş yılda bir yapılan seçimler ile Çin Halk Cumhuriyeti’nin üst düzey yetkililerini belirlemek; devlet bütçesini ve uygulanmasına dair raporu incelemek; savaş ve barış meseleleriyle ilgili kararlar almaktır.
İkinci etkinlik ise, 2022 yılının ikinci yarısında gerçekleşecek olan Çin Komünist Partisi 20. Ulusal Kongresi’dir (Xinhua, 2021). Çin Komünist Partisi üyeleri arasından seçilen delegeler ve üst düzey yöneticiler, 11. Ulusal Kongre’nin ardından uzun zamandır süren geleneği bozmayarak Pekin’deki Büyük Halk Salonu’nda toplanacaklar. Ulusal Kongre’de alınacak olan kararların önemi ve geniş kapsamlı etkileri sebebiyle diğer ülkelerin de bu etkinliğe neredeyse Çin Halk Cumhuriyeti kadar önem verdiği söylenebilir. ÇKP 20. Ulusal Kongresi ise yalnızca 2022 yılının değil, Çin Halk Cumhuriyeti’nin ve belki de tüm dünyanın siyasi takviminin son on yılının en önemli etkinliklerinden biri olarak nitelendiriliyor.
Bu kadar önemli görülmesinin pek çok sebebi bulunuyor ancak bu sebepleri daha iyi anlamak için öncelikle Çin siyasi takviminin en önemli olayı olarak görülen ÇKP Ulusal Kongresi’nin ne olduğunu daha iyi anlamak gerekir. 1977 yılında gerçekleşen 11. Ulusal Kongre’nin ardından Çin Komünist Partisi Tüzüğü’nde kabul edilen şekilde düzenli olarak her beş yılda bir toplanan ÇKP Ulusal Kongresi, Çin Komünist Partisi’nin gelecek beş yıla dair politika önceliklerinin sunulduğu ve Parti Genel Sekreterliği dahil olmak üzere üst düzey liderlik seçimlerinin yapıldığı resmi etkinlik olması sebebiyle ve özellikle Batı tarafından Ulusal Halk Kongresi’nin prosedür icabı bir şeyleri onaylamakla yetkili olduğu ve toplantıların önceden sıkı bir şekilde planlandığı iddiası düşünüldüğünde (P, T., 2012), ÇKP Ulusal Kongresi dengi sayılabilecek diğer üst düzey toplantılar arasında öne çıkıyor. Çin Komünist Partisi’nin kuruluşunu takiben ilk kez düzenlenen 1. Ulusal Kongre 23-31 Temmuz 1921 tarihleri arasında gerçekleşmişti. 19-24 Ekim 2017 tarihleri arasında gerçekleşen 19. Ulusal Kongre ise en yakın tarihte düzenlenmiş olan Ulusal Kongre niteliğini taşıyor.
ÇKP Ulusal Kongresi’nin üç temel işlevi olduğu söylenebilir. Bunlardan birincisi, tüm politika alanlarında partinin ana gündemini oluşturmaktır. Kongre, Çin Komünist Partisi’nin parti hiyerarşisindeki en üst düzey toplantısıdır. Kongre sonucunda ortaya konulan kararlar, kongrenin ele aldığı tüm politika alanlarında partinin en üst düzey yöneticilerinin yorumlarını yansıtır. Ulusal Kongre oturumları sırasında, partinin önceki kongreden bu yana geçen beş yıldaki çalışmalarının değerlendirmesi yapılır ve partinin mevcut durumunun kapsamlı incelemesi sunulur. Ayrıca, bir sonraki kongreye kadar gelecek beş yıl için partinin politika öncelikleri ve görevlerine yönelik temel bir yol haritası çıkarılır. Bu geçmiş ve geleceğe yönelik geniş çaplı sunum partinin en kıdemli üyelerini temsilen en yetkili isim, Parti Genel Sekreteri tarafından yapılır.
İkinci işlevi, parti tüzüğünü incelemek ve gerekli görülürse değişim yapmaktır. Mevcut parti tüzüğü 1982’deki 12. Parti Kongresi’nde kabul edildi ve o zamandan beri her parti kongresinde bazı değişiklikler ve düzenlemeler yapıldı.
Üçüncü işlevi ise Çin Komünist Partisi’nin en üst düzeydeki liderlerinin seçimleridir. Kongre’nin en öne çıkan işlevi bu olduğundan, genellikle diğer işlevleri görmezden gelinir ya da yeterince üzerine düşülmez. Ancak bu üç işlev birbirine sıkı bir şekilde bağlıdır. Partinin önceki beş yıldaki başarısının veya başarısızlığının değerlendirilmesi, o dönem gücü ellerinde tutan parti sekreterinin ve üst düzey yetkililerin itibarını ve parti üyelerinin onlara yönelik beklentilerini, memnuniyetlerini ya da şikâyetlerini belirler. Gelecek beş yıl için politika önceliklerinin belirlenmesi ise partinin yetkilileri ve üyeleri için politik yol haritasını belirgin hale getirir ve kılavuz görevi görür. Bunun yanında parti tüzüğünde yapılan değişiklikler de parti sekreterinin yetkilerini kısıtlayabilir veya genişletebilir.
Her beş yılda bir düzenlenen bu kongreler arasındaki zaman diliminde ise genellikle yılda iki kez olmak üzere Merkez Komite Genel Kurul Toplantısı yapılır. Merkez Komite Genel Kurul Toplantısı’nda Politbüro’nun raporları tartışılır, denetlenir ve yakın geleceğe ilişkin kararlar alınır. 8-11 Kasım 2021 tarihleri arasında gerçekleşen ÇKP 19. Merkez Komite 6. Genel Kurul Toplantısı’nda alınan kararlardan bir tanesi ÇKP’nin 20. Ulusal Kongresi’nin 2022’nin ikinci yarısında yapılmasına dair oldu. Böylece tarihi netleşmeye yaklaşmış olan 20. Ulusal Kongre’ye yönelik ilgi hızla artmaya başladı.
ÇKP 20. Ulusal Kongresi’nin, yukarıda belirtilen tüm bu nedenlerle Çin Halk Cumhuriyeti ve Çin Komünist Partisi için önemli kararların alınacağı bir etkinlik olması, öne çıkması için yeterli görülebilir. Ancak Kongre’nin bu denli yakından takip ediliyor olmasının ve normal şartlar altında kapsadığı beş yıldan çok daha uzun bir süreci etkilemesine yönelik beklentilerin en önemli sebebi bu değil. Özellikle 2017 yılında gerçekleşen ÇKP 19. Ulusal Kongresi ile başlayan ve 2018 yılında gerçekleşen Ulusal Halk Kongresi ile devam eden süreç, Xi’nin liderlik süresini uzatma isteğine dair güçlü ipuçları sundu. Xi, uzun yıllardır süregelen bazı gelenekleri yok sayarak ve lehine yasa değişiklikleri yapılmasını sağlayarak ÇKP 20. Ulusal Kongresi’nde başkanlığının üçüncü dönemi için seçilmeyi ve belki de çok daha uzun süre boyunca devlet başkanlığı yetkisini elinde tutma ihtimalini güçlendirdi.
Xi’nin ÇKP 19. Ulusal Kongresi’nde, ilk dönemini tamamlayan liderler için önemli siyasi normlardan biri olarak görülen halef gösterme geleneğini yerine getirmemesi liderlik görevini sürdürmeye yönelik niyetini açıkça ortaya koyması şeklinde yorumlandı (Doubek, 2018). Ayrıca aynı tarihte, ‘Xi Jinping’in Yeni Bir Çağda Çin Usulü Sosyalizm Anlayışı’ başlığı adı altında Xi Jinping’in düşüncelerinin Çin Komünist Partisi Tüzüğü’ne eklenmesi ile Mao Zedong’un ardından, iktidardayken parti tüzüğüne ismini yazdıran ikinci lider olarak gücünü ve etkisini bir kez daha gösterdi. Parti tüzüğünde ismi bulunan bir diğer lider olan Deng Xiaoping’in ismi ölümünden sonra eklenmişti.
2018 yılında gerçekleşen yıllık Ulusal Halk Kongresi’nden çıkan kararlardan bir tanesi de bu düşünceleri destekler nitelikteydi. 1990’lı yıllardan beri başkanlık görevini iki dönemden fazla sürdürmeyi engelleyen yasayı kaldırmayı amacıyla yapılmış olan bu anayasa değişikliği için kullanılan oyların yalnızca ikisi olumsuz ve üçü çekimserdi, değişiklik oy çokluğuyla kabul edildi (McDonell, 2018). Böylece, ÇKP 20. Ulusal Kongre’sinde gerçekleşecek olan seçimde başarılı olduğu takdirde Xi’nin en az bir dönem daha liderlik yapabilmesinin yolu açılmış oldu.
Xi, bu gelişmelerle birlikte büyük bir güce ve partinin çok büyük bir kısmının desteğine sahip olduğunu göstermiş olsa da 2022 yılındaki bazı gelişmelerin işini zorlaştırdığı söylenebilir. Öncelikle 2021 yılındaki %8’lik ekonomik büyümenin 2022 yılında %5.3’e gerilemesine yönelik beklentilerin (Rudd, 2022) ve zero-Covid politikasının olumsuz sonuçlarına yönelik tepkilerin (Davidson, 2022) Xi’nin üçüncü dönem liderlik hedefine verilen desteği olumsuz etkilemesi bekleniyor.
Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, birkaç ay sonra gerçekleşecek olan ÇKP 20. Ulusal Kongresi’nde Çin Komünist Partisi üyelerinin verdikleri oylar ve bu oylar neticesinde alınan kararlar, Çin ve başta Asya Pasifik olmak üzere tüm dünyayı etkileyecek. Bu nedenle, Kongre’ye yönelik ilgi de gün geçtikçe artacak ve Kongre gerçekleşene dek Çin’i etkileyen küçük ya da büyük her olayın Ulusal Kongre seçimlerine etkisi tartışılmaya devam edecektir.
Tuğçe PULURLUOĞLU
Kaynakça
Davidson, H. (2022, 6 Mayıs). Xi Jinping attacks ‘doubters’ as he doubles down on China’s zero-Covid policy. https://www.theguardian.com/world/2022/may/06/xi-jinping-attacks-doubters-as-he-doubles-down-on-chinas-zero-covid-policy adresinden alındı.
Doubek, J. (2018, 11 Mart). China Removes Presidential Term Limits, Enabling Xi Jinping To Rule Indefinitely. https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2018/03/11/592694991/china-removes-presidential-term-limits-enabling-xi-jinping-to-rule-indefinitely adresinden alındı.
Gao, C. (2018, 26 Şubat). The CCP’s Proposed Term Limit Change Shocks China. https://thediplomat.com/2018/02/the-ccps-proposed-term-limit-change-shocks-china/ adresinden alındı.
Gao, C. (2018, 22 Ocak). China to Add Xi Jinping Thought and National Supervision System to Constitution. https://thediplomat.com/2018/01/china-to-add-xi-jinping-thought-and-national-supervision-system-to-constitution/ adresinden alındı.
McDonell, S. (2018, 11 Mart). China’s Xi allowed to remain ‘president for life’ as term limits removed. https://www.bbc.com/news/world-asia-china-43361276 adresinden alındı.
P, T. (2012, 5 Mart). What makes a rubber stamp? https://www.economist.com/analects/2012/03/05/what-makes-a-rubber-stamp adresinden alındı.
Rudd, K. (2022, 21 Ocak). China’s Economic Downturn Gives Rise to a Winter of Discontent. https://www.wsj.com/articles/chinas-economic-woes-give-rise-to-a-winter-of-discontent-president-xi-jinping-cewc-common-prosperity-11642777025 adresinden alındı.
Xinhua. (2021, 11 Kasım). Full Text: Communique of 6th plenary session of 19th CPC Central Committee. http://www.news.cn/english/2021-11/11/c_1310305166.htm adresinden alındı.
