Bu yazı, Zoltan Simon’un ‘Bloomberg’ için kaleme aldığı “Orban’s Political High-Wire Act Pushes Hungary to the Brink” başlıklı görüş yazısından çevrilmiştir. Yazının aslına aşağıdaki bağlantıdan erişebilirsiniz.
Orban’s Political High-Wire Act Pushes Hungary to the Brink
Ukrayna’daki savaşı, enerji güvenliğini ve ekonomiyi tartışmak için Avrupa Birliği hükümet başkanları bir araya gelirken; gittikçe çaresizleşen bir lider, kendine yeniden bir gündem belirleyecek.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Budapeşte ile Brüksel arasında ülkesini nasıl yönettiği konusunda uzun süredir devam eden gerginliğin son bölümü olan Rusya’ya yönelik yaptırımları sona erdirmeye çalıştıktan sonra bloğun geri kalanıyla açık bir çatışma içindeydi. Geçen ay Avrupa Parlamentosu, Macaristan’ın artık tam bir demokrasi olarak kabul edilemeyeceğini söyledi.
Ancak, düşen para birimi ve kırılgan mali durumla, Orban’ın AB fonlarında milyarlarca avronun kilidini açmak gibi acil bir eylemle Vladimir Putin’le olan ilişkisini yeniden sağlamaya yönelik cüretkâr davranışı fazlasıyla tehlike arz ediyor. Yatırımcılar son haftalarda Brexit sonrası İngiltere’deki kargaşaya odaklanırken, Macaristan’ın durumu siyasal plan ekonomik gerçeklikten koptuğunda ne olacağına dair olağanüstü nitelikte ders verici bir hikâyeye dönüşüyor.
Uluslararası Para Fonu liderliğinde bir kurtarmaya ihtiyaç duyduğunda Macaristan’ın mali krizden çıkma sürecini yöneten eski merkez bankası başkanı Andras Simor konuşmasında, “Macaristan’ın AB fonlarına fena halde ihtiyacı var”; “ancak Macaristan’ın yıpranmış güvenilirliğini desteklemek için paradan bile daha çok AB’nin onay mührüne ihtiyacı var” şeklinde aktardı.
Macaristan AB’nin içinde açık ara en yüksek faiz oranlarına sahip ülke olmasına rağmen, Rusya’nın şubat ayında Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana Macar Forinti, Euro karşısında %12’den fazla değer kaybetti. Gelişmekte olan piyasalarda daha da kötüleşen ülkeler yalnızca Arjantin ve Türkiye para birimleri oldu. Bu da öncelikle Rusya’dan yapılan enerji ithalatının maliyetini artırdı ve enflasyonu %20’nin üzerine çıkardı.
Toplanma Çağrısı
Macaristan para birimi geçen hafta yine art arda rekor düşüşler yaşadı ve Orban’ın siyasi müttefiklerine bir ayar çekme çağrısında bulunmasına neden oldu. Cuma günü yaptığı haftalık radyo konuşmasında, maliye bakanından ve merkez bankası başkanından enflasyonu kontrol altına almalarını istedi. Birkaç saat içinde, politika yapıcılar bir acil durum önlem paketinin parçası olarak efektif taban oranını %13’ten %18’e çıkardılar.
Bu adım Forinti sabitledi – şimdilik. Londra’daki Societe Generale stratejisti Marek Drimal, “Bunu çığır açan bir durum olarak görmüyoruz” dedi. Yatırımcılar bunun yerine çözüm olarak taze AB fonlarına (40 milyar Avrodan [39 milyar dolar] fazla) işaret ediyor. Çok ihtiyaç duyulan bir döviz infüzyonunun yanı sıra, blokla yapılacak bir anlaşma Ukrayna’ya yönelik isteksiz desteğinin, Batı politikasına yönelik sert eleştirilerinin ve Rus enerji devi Gazprom PJSC ile yaptığı yan anlaşmaların ardından Macaristan’ın Batı’daki duruşunu da destekleyecektir.
AB yürütme organı, Orban’ın 12 yıllık yönetimi altındaki yaygın yolsuzlukla ilgili endişeler üzerine para kaynağını etkili bir şekilde engelledi. Bu süre zarfında Orban, medya ve mahkemelerden okullara kadar her şey üzerindeki etkisini genişleterek “liberal olmayan demokrasi” olarak adlandırdığı şeyi bir araya getirdi.
Orban’ı popülistlerin elebaşı ve Donald Trump’ın gözdesi yapan proje, şimdi Macaristan’ın ekonomik genişlemesini ve başbakanının seçim öncesi cömertliğini destekleyen AB parası olmadan dağılma riskiyle karşı karşıya.
Macaristan’da nispeten alışılmadık bir hoşnutsuzluk göstergesi olan öğretmenler için düşük ücretlere karşı bu ay on binlerce kişi protesto gerçekleştirdi. Orban, AB fonları olmadan bu ücretleri yetiştiremeyeceğini söylüyor. On yıldan fazla bir süredir siyasi desteğinin kalesi olan cömert kamu hizmeti sübvansiyonları da kesildi.
Orban’ın Krizi
Geçen ay, Avrupa Komisyonu, bir üye ülkeye karşı aşırı bir adım olarak, yolsuzluk endişeleri nedeniyle Macaristan’ın 7,5 milyar Avroluk AB fonuna erişiminin askıya alınmasını önerdi. Pandemi krizinin yol açtığı sorunları kurtarma fonlarında 5,8 milyar avro daha onay bekliyor.
Macaristan’a, yolsuzlukla mücadele yasasını onaylama ve uygulama taahhütlerini yerine getirmek için 19 Aralık’a kadar fazladan iki ay daha verildi. Orban, mahkemeler üzerindeki etkisini genişlettikten sonra yargı bağımsızlığını da desteklemek zorunda kalabilir.
Budapeşte hükümeti, finansman sağlamak için ne gerekiyorsa yapacağını söylerken, Macaristan’ın ekonomisini etkileyen sorunların suçunu AB’ye atan bir kampanya da başlattı. Bir bombanın üzerine “yaptırımlar” ve “Brüksel yaptırımları bizi mahvediyor!” yazan reklam panoları ile bu durumu perçinliyor.
“Bu Orban’ın en büyük krizi” diyen Budapeşte’deki Policy Solutions’ta siyasi analist olan Gabor Gyori, “insanların, Macaristan’ın ekonomik sıkıntılarından AB’nin sorumlu olduğuna dair yanlış anlatısına daha ne kadar inanacakları belli değil” diye ekledi.
Bu arada Fidesz partisine destek, Orban’ın ardı ardına dördüncü ezici seçim zaferinden sadece aylar sonra düşmeye başladı. Parti, 1956’daki Sovyet karşıtı isyanın yıldönümünde pazar günü Budapeşte’de geleneksel bir sokak mitingi düzenlemeye karar verdi.
Bunun yerine Orban’ın önceliği, AB liderlerinin perşembe günü iki günlük toplantılara başlayacağı Brüksel’de destek toplamak olacak. Ancak, Orban’ın gerçekte hangi tarafta olduğu ve bunun bir gün nereye varabileceği konusunda AB başkentlerinde daha geniş bir soru mevcut.
Rusya Kiev şehir merkezine roket atarken, Macaristan tek başına AB’nin Ukraynalı askerleri eğitme girişimine çekimser yaklaşıyordu. Dışişleri bakanı ayrıca, Ukrayna’ya silah için gelecek ilave AB yardımını engelleyebileceğini söyledi.
Çek Avrupa İşleri Bakanı Mikulas Bek, Macaristan’daki RTL Klub televizyonuna verdiği demeçte, asıl endişenin AB fonları üzerinde anlaşmaya varılamamasının Macaristan’ı potansiyel olarak AB’den çıkmaya “dönüşü olmayan bir noktaya” itmesi olduğunu söyledi. Bu, Macaristan’ın sorumluluktan kurtulmasına izin verileceği anlamına gelmez, dedi.
AB dönem başkanlığını yürüten Bek, “Bu belirleyici bir an” dedi. “Sorunu çözmenin bir yolunu bulamazsak çok olumsuz bir gidişata yol açabilecek bir risk var.“
Yazar: Zoltan SIMON
Çeviren: Büşra ÖZYÜKSEL
