Bu yazı, Gregory Brew’un ‘Foreign Policy’ için kaleme almış olduğu “Europe Can Survive a Bad Winter” başlıklı görüş yazısından çevrilmiştir. Yazının aslına aşağıdaki bağlantıdan erişebilirsiniz.
Europe Can Survive a Bad Winter
Enerji krizi en büyük darbeyi küresel güneye vurabilir.
Avrupa bir enerji krizinin ortasında. Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı nedeniyle doğal gaz akışındaki belirsizlik, fiyatlarda artışa neden oldu. Doğal gaz fiyatları, ortalama fiyatın 10 katını görerek bir varil petrol eşdeğeri 500$’a kadar yükseldi ve kış aylarında sıkıntı ve soğuk konut endişelerini körükledi.
Kilit emtia fiyatları çoktan etkilenmiş durumda. Ciddi miktarlarda doğal gaz girdisi gerektiren gübre üretimi, yüksek fiyatlar sebebiyle durduruluyor. Üreticiler ileride sıkıntı beklentisiyle cam biriktiriyorlar. Tarihi düzeylerde seyreden bir kuraklığın Avrupa nehirlerini kurutması ve hidroelektrik kapasitesini düşürmesi ile iklim değişikliği durumu daha da kötüleştirdi. Artan enerji maliyetleri Birleşik Krallık’ta enflasyonu körüklerken Almanya, 1970’lerdeki enerji krizinden beri en yüksek enflasyon seviyesini görmüş durumda.
1973-1974 kışında Avrupa’yı vuran arz kesintileri, mevcut krize paralel nitelikte. Avrupa, petrol ithalatına kısmi bir ambargo, küresel petrol fiyatlarında devasa bir artış ve enerji sıkıntısı tehdidiyle karşı karşıya kalmıştı.
Tıpkı 1970’lerdeki şokun tahmin edilenden daha hafif geçmesi gibi bu kış da elektrik kesintileri, tayınlama ya da bazılarının endişelendiği ölçekte bir çöküş yaşanmayabilir. Ancak felaketten kaçınılsa bile mevcut sorun, Avrupa’nın enerji güvenliğinin kırılganlığını ve hem gelecek şoklara hem de ufuktaki iklim krizi tehdidine karşı daha dayanıklı hale gelmenin gerekliliğini vurguluyor.
Bir zamanlar kıtanın zengin kömür damarları üzerinde duran Avrupa enerji güvenliği, 20. yüzyılda petrolün gittikçe artan önemi ile birlikte karmaşık bir hal aldı. İngiltere, Fransa ve Hollanda emperyal varlıklarını yerli petrol ihtiyacını karşılamak için kullanırken İtalya ve Almanya kısmen yabancı petrol sahalarını ele geçirmeyi hedefleyen yüksek maliyetli savaşlar açtı.
2.Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’nın ithal enerjiye olan bağımlılığı siyasi ve ekonomik bir gerçek haline geldi. Orta Doğu petrolü, Marshall Planı aracılığıyla Batı Avrupa’nın inşasını destekledi. 1972 yılına gelindiğinde Batı Avrupa, enerji tüketiminin %59,6’sını petrolden karşılıyordu ve bu petrolün neredeyse tamamı Basra Körfezi ve Kuzey Afrika’daki petrol sahalarından ithal ediliyordu.
Ekim 1973’te Suriye ve Mısır, İsrail’e karşı sürpriz bir saldırı başlattı. ABD İsrail’e yardım teklifinde bulununca Suudi Arabistan ve petrol üreten diğer Arap devletleri, Amerika’ya petrol sevkiyatlarına ambargo uyguladı. Arap petrol devletleri ayrıca Ekim 1973 ile Ocak 1974 arasında petrol üretimini kademeli olarak %25 azalttı. Ambargo Portekiz ve Hollanda’yı da içerecek şekilde genişletildi. Ekim ayının sonlarında OPEC, savaş bahanesiyle petrol fiyatlarını neredeyse ikiye katladıktan sonra Ocak ayının başlarında fiyatı bunun da iki katına çıkardı.
“Petrol şoku” ve Arap ambargosu ABD’de benzin istasyonlarındaki uzun kuyruklar, enflasyon ve 1970’ler boyunca devam eden bir ekonomik sıkıntı ile ilişkilendiriliyor. Ancak petrol krizi, ithal petrole büyük ölçüde bağımlı olan Avrupa için daha da büyük bir önem arz ediyordu. 1973 kışında Arap petrolü, toplam Batı Avrupa petrol tüketiminin %72’sini oluşturuyordu. Doğrudan Arap ambargosuna dahil edilmeyen Fransa, Batı Almanya, İtalya ve Birleşik Krallık gibi ülkeler Arap petrol devletlerinin üretimi azaltması sebebiyle arz yetersizliği yaşadı ve fiyat artışı, döviz rezervlerini tükenme tehlikesiyle ve kıtayı da ekonomik durgunluk tehdidiyle karşı karşıya bıraktı.
Hollanda’ya uygulanan Arap ambargosu dalga etkisi yarattı. Rotterdam limanından giriş yapan petrol, benzin ve diğer ürünler halinde işlenmek üzere Hollanda rafinerilerine gönderiliyordu. Bu bölge, Batı Avrupa’nın petrol rafine kapasitesinin %10’unu oluşturuyordu ve işlenen ürünlerin %75’i ihraç ediliyordu. Ambargo Rotterdam’daki arzı darboğaz edince piyasalara tedarik kesildi ve tüm Avrupa’da olası bir sıkıntı yarattı.
Her şey bir felaketi andırıyordu. ABD ambargonun yayılan etkileri, üretim kesintileri ve fiyat şokları ile boğuşurken krizin ilk etkisi üzerine tahminler oldukça kötü görünüyordu. Tahminlere göre Avrupa petrol kaynağının %15 ila 20’sini kaybedecekti. Fiyat şoku enflasyonu körükleyecek ve 1974’ün ortalarında derin bir ekonomik duraklamaya yol açacaktı. Bir CIA raporunda yazıldığı üzere “Batı Avrupalıların yapabileceği çok az şey vardı”.
Ancak en büyük korkular asla gerçekleşmedi. Batı Almanya medyası kış kesintileri hakkında kasvetli tahminlerde bulunurken tarihçi Rüdiger Graf’a göre Aralık ayının ortasında kesintiler, tüm petrol arzının %6’sından biraz daha fazlasına denk geliyordu. Hollanda enerji tayınlamayı uygulamaya başladı ancak petrol tedarikindeki kesintiler, ambargoyu aşabilmek için Arap kaynaklarından gelen sevkiyatın “tarihini yeniden planlayan” Royal Dutch Shell’in de aralarında bulunduğu Batı Avrupalı petrol firmaları tarafından hafifletildi.
Avrupa, enerji ihtiyaçlarını çeşitlendirecek kaynaklara sahipti. Fransa nükleer filosunun büyümesini hızlandırdı. Birleşik Krallık, Kuzey Denizi’ndeki petrol sahalarının geliştirilmesine daha çok sermaye sağlayarak her ne kadar yüksek maliyetli olmuş olsa da 1980’lerin başında net petrol ihracatçısı konumuna geldi.
OPEC’in yeni petrol zenginliğinin çoğu Batılı bankalar tarafından “geri dönüştürüldü”. 1974’te OPEC’in finansman fazlasının %14’ü İngiliz bankalarında, %40’ı Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun döviz piyasalarında ve %20’si ABD’deydi. Petrol şokunun uzun vadeli etkisi, Avrupa finans sektörünün büyümesi ve zenginleşmesi oldu.
Buna karşın Batılı devletlerin kaynaklarından yoksun olan ve petrol üretmeyen küresel güney devletleri ise yüksek petrol fiyatlarından kaynaklı çok yüksek ithalat maliyetleri ile karşılaştı. Devletler, yüksek enerji ithalatlarını karşılayabilmek adına OPEC, Dünya Bankası ve Batılı özel bankalardan kredi veya yardım aldı. Bu krediler, 1980’ler ve 1990’larda gelişmekte olan dünyayı sarsacak bir dizi borç krizinin temelini oluşturdu.
Avrupa’daki mevcut enerji krizinin ölçeği, 1970’lerdeki ile kıyaslanabilir boyutta. Ancak 1970’lerdeki krizde olduğu gibi aşırı kötümser tahminlere kapılmamak önem arz ediyor.
Fiyatların inanılmaz derecede yüksek olduğuna şüphe yok. Ancak kesintiler veya ciddi ısınma ve elektrik kesintileri tüketimde dikkatli azaltmalara gidilerek önlenebilir. Bununla birlikte Birleşik Krallık ve İrlanda’daki durum ana karadakinden daha ciddi görünüyor. Kıtanın en büyük ekonomisi olan Almanya, doğal gaz envanterini %80 kapasiteye kadar doldurdu. 2021’e kıyasla Almanya’nın envanter konumu sağlam görünüyor. Avrupa hükümetleri, tüketicilerin yaşayacağı zorlukları sınırlamak adına muhtemelen tavan fiyat uygulayacak olsa da yüksek bölgesel fiyatlar Avrupa’yı sıvılaştırılmış doğal gaz ihracatçıları için son derece cazip bir pazar kılacaktır.
Avrupa, geçmişte olduğu gibi zenginliği, gelişmişlik düzeyi ve küresel piyasalara entegrasyonu dolayısıyla diğer bölgelere kıyasla avantajlı konumunu korumaya devam ediyor. Sri Lanka, bu yaz döviz rezervlerinin tükenmesiyle neredeyse tamamen çöküş yaşadı ve daha fazla enerji ithal edemedi. Pakistan günlük elektrik kesintilerinden kaynaklanan protestolarla sarsıldı. Gelişmekte olan ülkelerin çoğu zaten enerji güvensizliğinden mustaripti. Küresel enerji şoku bu sorunları daha da kötü hale getirdi. Şokun en ağır darbeleri, dünyanın en yoksulları arasındaki insanlar tarafından hissedilecek.
Ancak Avrupa hala çetin bir imtihanla karşı karşıya. 20. yüzyılda olduğu gibi kıtanın gelişmiş ve endüstriyel tüketici ekonomileri, ithal enerjiye hala büyük ölçüde bağımlı. Bu da kıtayı dış şoklara karşı hassas hale getiriyor ve enerji güvenliğini azaltıyor. Avrupa devletleri, özellikle de Almanya Rus enerjisinin güvenilirliği konusunda kendilerine fazla güvendiklerini göstermiş oldu. Ciddi miktardaki kaynaklarına ve avantajlarına rağmen Avrupa’yı karanlık bir kış bekliyor.
Yazar: Gregory BREW
Çeviren: Ayşenur ALİŞİROĞLU
Yazar Gregory Brew, Yale Üniversitesi Jackson Küresel İlişkiler Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmacı. Petrol, Soğuk Savaş, modern İran ve Orta Doğu tarihi üzerine çalışmakta. Twitter: @gbrew24.
Kaynakça
Bini, E., Garavini, G., & Romero, F. (2016). Oil Shock: The 1973 Crisis and its Economic Legacy. Bloomsbury Publishing.
Blas, J. [@JavierBlas] (24 Ağustos 2022). BREAKING: Benchmark European natural gas prices (Dutch TTF) rise above the €300 per MWh level.. Twitter. Erişim: 15 Eylül 2022, https://twitter.com/JavierBlas/status/1562464689321168907?s=20&t=2ba-MBbYA3afxkEoh-4Cqw.
Blas, J. [@JavierBlas] (29 Ağustos 2022). MAP OF THE DAY: Wholesale day-ahead electricity prices breaching the €700 per MWh barrier in multiple European countries today.. Twitter. Erişim: 15 Eylül 2022, https://twitter.com/JavierBlas/status/1564147030955593728?s=20&t=4eTE9yKP2TLXlKG_7Q-rtw.
Brew, G. (2019). OPEC, International Oil, and the United States. Oxford Research Encyclopedia Of American History. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199329175.013.719
Brew, G. (2022). The Price of Oil. Phenomenal World. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.phenomenalworld.org/analysis/price-of-oil/.
Carty, A. (1986). The Third World Debt Crisis: Towards New International Standards for Contraction of Public Debt. Verfassung Und Recht in Übersee / Law and Politics in Africa, Asia and Latin America, 19(4), 401–419. http://www.jstor.org/stable/43110987
Crude Oil Prices – 70 Year Historical Chart. MacroTrends. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.macrotrends.net/1369/crude-oil-price-history-chart.
Davies, A. (2022). EU faces awful winters without gas cap – minister. BBC News. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.bbc.com/news/world-europe-62710522.
de Sousa, A., Gebre, S., & Treloar, S. (2022). Europe’s Widening Fertilizer Crisis Threatens Food Supplies. Bloomberg. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-25/yara-to-further-cut-european-ammonia-production-due-to-gas-spike.
Dodd, D. (2022). Can Europe avoid the energy bill apocalypse?. Financial Times. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.ft.com/content/c8f5f2ac-2937-4679-b4c1-fd3f52afa170.
Foreign Relations of The United States, 1969–1976, VOLUME XXXVI, ENERGY CRISIS, 1969–1974 262. National Intelligence Estimate1 XXXVI, Energy Crisis, 1969–1974 – Office of the Historian. The US Office of the Historian. Erişim: 15 Eylül 2022, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v36/d262.
Foreign Relations of The United States, 1969–1976, Volume XXXVI, Energy Crisis, 1969–1974, 221. Minutes of Washington Special Actions Group Meeting. The US Office of the Historian. Erişim: 15 Eylül 2022, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v36/d221.
Foreign Relations of The United States, 1969–1976, Volume XXXVI, Energy Crisis, 1969–1974, 262. National Intelligence Estimate. The US Office of the Historian. Erişim: 15 Eylül 2022, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v36/d262.
Foreign Relations of The United States, 1969–1976, Volume XXXVI, Energy Crisis, 1969–1974 223. Memorandum Prepared in the Office of Economic Research, Central Intelligence Agency XXXVI, Energy Crisis, 1969–1974 – Office of the Historian. The US Office of the Historian. Erişim: 15 Eylül 2022, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v36/d223.
Foreign Relations of The United States, 1969–1976, Volume XXXVI, Energy Crisis, 1969–1974 346. Paper Prepared by the Ad Hoc Group of the International Energy Review Group Working Group. The US Office of the Historian. Erişim: 15 Eylül 2022, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v36/d346.
Germany’s annual inflation rate jumps to 7.9%, highest since early 1970s. Business Standard. (2022). Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.business-standard.com/article/international/germany-s-annual-inflation-rate-jumps-to-7-9-highest-since-early-1970s-122053001131_1.html#:~:text=Germany%20has%20Europe’s%20biggest%20economy,following%20Russia’s%20invasion%20of%20Ukraine.
Glover, G. (2022). The UK is the latest country to ready for blackouts and power shortages this winter, as Europe’s energy crisis intensifies, according to a report. Markets Insider. Erişim: 15 Eylül 2022, https://markets.businessinsider.com/news/commodities/europe-energy-crisis-gas-prices-organized-blackouts-power-cuts-uk-2022-8.
Graf, R. (2018). Oil and Sovereignty: Petro-Knowledge and Energy Policy in the United States and Western Europe in the 1970s. Berghahn Books.
Gross, J. (2022). Low Water Levels Disrupt European River Cruises, a Favorite of U.S. Tourists. The New York Times. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.nytimes.com/2022/08/29/travel/river-cruises-drought-europe.html.
Hassan, S. (2022). Pakistan raises power prices amid energy crisis despite rampant inflation. Reuters. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.reuters.com/business/energy/pakistan-raises-power-prices-amid-energy-crisis-despite-rampant-inflation-2022-07-26/.
Hellema, D., Wiebes, C., & Witte, T. (2004). The Netherlands and the Oil Crisis: Business as Usual. Amsterdam University Press. http://www.jstor.org/stable/j.ctt46mzm8
Hogg, R. (2022). Volkswagen is stockpiling windshields and brewers are bulk-buying beer bottles amid a looming European glass shortage, report says. Business Insider. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.businessinsider.com/volkswagen-is-stockpiling-windshields-amid-looming-glass-shortage-wsj-2022-8.
Ireland faces blackouts, huge increase in energy bills, higher gas prices. Irish Central. (2022). Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.irishcentral.com/news/ireland-blackouts-increase-energy-bills-gas-prices.
Kumar, A., Höffken, J., & Pols, A. (Eds.). (2021). Dilemmas of Energy Transitions in the Global South: Balancing Urgency and Justice (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780367486457
Larsen, A. [@AndreasSteno] (29 Ağustos 2022). Germany will enter the winter of 2022 with a much better storage of Nat Gas than during the winter of 2021. Twitter. Erişim: 15 Eylül 2022, https://twitter.com/AndreasSteno/status/1564160287636430848?s=20&t=4eTE9yKP2TLXlKG_7Q-rtw.
Le Gros, G. (2020). The beginning of nuclear energy in France: Messmer’s plan. Revue Generale Nucleaire, (5), 56-59.
Lu, C. (2022). You Have No Idea How Bad Europe’s Energy Crisis Is. Foreign Policy. Erişim: 15 Eylül 2022, https://foreignpolicy.com/2022/08/26/europe-energy-crisis-natural-gas-economy-winter/.
Milestones: 1969–1976. The US Office of the Historian. Erişim: 15 Eylül 2022, https://history.state.gov/milestones/1969-1976/oil-embargo.
Painter, D. (2009). The Marshall Plan and oil. Cold War History, 9(2), 159-175. https://doi.org/10.1080/14682740902871851
Painter, D. (2014). Oil and Geopolitics: The Oil Crises of the 1970s and the Cold War. Historical Social Research, 39(4), 186-208. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.jstor.org/stable/24145533.
Roberts, K. (2022). LNG, Fastest-Growing U.S. Export Since Covid-19, Heading To Europe. Forbes. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.forbes.com/sites/kenroberts/2022/08/13/lng-fastest-growing-us-export-since-covid-19-heading-to-europe/?sh=3a6ee11167c5.
Rosen, P. (2022). Europe energy crisis: German and French power prices notch record highs ahead of Russia’s next pipeline shutdown. Markets Insider. Erişim: 15 Eylül 2022, https://markets.businessinsider.com/news/commodities/europe-energy-crisis-germay-france-power-prices-record-highs-russia-2022-8.
Samarajiva, I. (2022). Sri Lanka Collapsed First, but It Won’t Be the Last. The New York Times. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.nytimes.com/2022/08/15/opinion/international-world/sri-lanka-economic-collapse.html.
Sims, J., & Romero, J. (2013). Latin American Debt Crisis of the 1980s. Federal Reserve History. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.federalreservehistory.org/essays/latin-american-debt-crisis.
Smith, E. (2022). UK inflation hits new 40-year high of 10.1% as food and energy price surge continues. CNBC. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.cnbc.com/2022/08/17/uk-cpi-inflation-july-2022.html.
Tempest, L. (1979). The financing of North Sea oil 1975-1980. Bank of England. Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.bankofengland.co.uk/quarterly-bulletin/1979/q1/the-financing-of-north-sea-oil-1975-1980.
The Oil Shocks of the 1970s. Energy History Online. Erişim: 15 Eylül 2022, https://energyhistory.yale.edu/units/oil-shocks-1970s.
Toprani, A. (2019). Oil and the Great Powers: Britain and Germany, 1914 to 1945. Oxford University Press.
UK became a net importer of petroleum products in 2013. U.S Energy Information Administration. (2014). Erişim: 15 Eylül 2022, https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=16971.
Wight, D. (2021). Oil Money. Cornell University Press.
