Türkçesi bütünleşme olan entegrasyon kelimesini, köken olarak latince parçaları bütün içinde birleştirmek anlamına gelen Integutio kelimesinden gelir. Ayrıca Meissner’a göre; farklı parçaların özelliklerini kaybetmeden yeni bir bütün oluşturması anlamına gelir. Bu bağlamda politik olarak ele alırsak, azınlık ve çoğunluğun birbirine uyum sağlaması diyebiliriz ancak azınlığın ve çoğunluğun aynı haklara sahip olması önemle üzerinde durulması gereken bir noktadır.
Bütünleşmeyi incelediğimizde karşımıza; sosyal, ırksal, ekonomik, eğitimsel, bölgesel bütünleşme türleri çıkar. Bütünleşme dediğimiz zaman hepsini içine alan bir yapıdan bahsederken temel kavramları üzerinde değinmek aklımızda oluşan soruların cevabını bize verir. İlk olarak sosyal entegrasyonu incelersek, toplumdaki kimlik olarak birleşmiş etnik grupları ve dini olarak birleşmiş grupları karıştırmak ve birleştirmek anlamına gelir. Sosyoloji ve diğer sosyal bilimlerde entegrasyon etnik azınlıkların ve ana toplum içindeki toplumun yoksul bölümlerinin ve mültecilerin hareketidir. Toplumda ortak bir dilin ve hukukun kabulünü ve toplumun ortak değerlerinin uygulanmasını gerektirir. Ancak bu bir asimilasyon değildir. Asimilasyonda, azınlık durumunda bulunan alt toplum yapısı çoğunluğun değerlerini kabul etmeye ve kendi kültürlerini terk etmeye zorlanır.
Bütünleşmede, toleranslı ve açık toplumlarda, azınlık grupları bütünleşmeden ötürü haklar, hizmetler ve fırsatlar kazanır. İlk olarak sosyolog Emile Durkheim tarafından kullanılan bütünleşme Birleşmiş Milletler Ekonomik – Sosyal İşler Departmanı tarafından: “tüm üyelerin katıldıkları diyalog, dinamik barışsal sosyal ilişkiler olarak tanımlamışlardır.”
İkinci olarak Bölgesel Bütünleşmeyi incelediğimizde; bölgesel kurallar ve kurumlara katılmak amacıyla bölgesel anlaşmalarla kurulan süreçtir. Bu süreç ticari çıkarlar, sosyo- politik, güvenlik girişimleriyle uluslarüstü kurumsal yapılar tarafından anlaşmalarla kurulur. Bölgesel bütünleşmenin amacı genelde; sermaye artırımı, bölgesel silahlı çatışma olasılığını azaltmak yada iklim değişikliği, göç ve politik konularda tutarlı bir bölgesel yapı benimsemeyle belirli bir bölgesel alanda kurulur. Buna Güneydoğu Asya MilletlerTopluluğu (ASEAN), Latin Amerika Bütünleşme Kuruluşu (ALADI) en iyi örnek olarak gösterilebilinir.
Üçüncü olarak ekonomik bütünleşmeye baktığımızda, devletlerin birbiriyle tamamen yada kısmen tarife yada tarife- dışı kısıtlamalarını kaldırması anlamında ekonomi politikalarını birleştirmesi diyebiliriz. Verimliliği arttırmak yoluyla refah devleti oluşturmak, dünya piyasalarında rekabet gücüne sahip olmak ve bölgedeki ülkelerin birbiriyle ticaret yapması yoluyla çatışma olasılığını azaltmak olarak amaçlarını sıralayabiliriz. Bunları gerçekleştirirken ortak Pazar yaratılmak istenir. Ekonomik bütünleşme 5 aşamadan oluşur. İlk olarak, serbest ticaret anlaşması yoluyla ticarette karşılaşılan engelleri en aza indirgemek ve ticaret hacmini arttırmak hedeflenmiştir. Serbest Ticaret Bölgesiyle, serbestleştirme yönünde Pazar oluşturulmaya çalışılır. Bu aşama bütünleşme derecesinin en az olduğu bölümdür ve ortak politika uygulaması yoktur. Diğer bir aşama olarak Gümrük Birliğinde, birlik dışında kalan ülkelere karşı ortak politika belirlenir ve ortak gümrük tariflerinden elde edilen gelirle üye ülkeler arasında önceden belirlenen oranlarında gelir paylaşımı olur. Bir diğer aşama olarak Ortak Pazarda, gümrük birliğinden farklı olarak pazar içindeki ülkeler arasında malların ve servislerin serbest dolaşımı vardır. Son olarak ele alacağımız Ekonomik ve Parasal Birlikte ortak tarım politikası, para politikası belirlenir ve ortak para birimi konulur. Dünyadaki ekonomik birlikleri incelersek, Avrupa Ekonomik Topluluğu(AET), Kuzey Amerika Serbest Ticaret (NAFTA), Avrupa Serbest Ticaret Sahası (EFTA), Mana Jiiver Birliği (MRU), Doğu ve Güney Afrika Ülkeleri Tevilli Ticaret Sahası (PTA) başta olmak üzere UDEAAC, ASEAN, CAEU, ACM, GCC,RCD,CACM, CARICOM, LAFTA, COMECON gibi birlikleri de görürüz. Ancak hepsinin içinde Avrupa Birliği ekonomik bütünleşmeyi en çok geliştirmiş birliktir.
Bütünleşmeden bahsederken Avrupa Bütünleşmesi bize bu anlamda en iyi örnek olmuş birliktir. Avrupa Birliği; Avrupa’daki ülkelerin politik, yasal, ekonomik ve kimi durumlarda sosyal ve kültürel olarak bütünleşmesidir. AB amaç olarak Avrupa ulus devletleri arası çıkabilecek savaşı önlemek amacıyla kuruldu diyebiliriz ve burada dikkati çeken nokta olarak neo-işlevsel (neo-functionalist) teoridir. I. ve II. Dünya Savaşlarının yıkıntılarından çıktıktan sonra oluşabilecek olası başka bir çatışma ortamına Avrupa’nın sahne olmasını engellemek amacıyla ülkeler arası ticareti pekiştirerek, bu engellenmek istenmiştir. Oluşacak ticari bağlar sayesinde Avrupa ulus-devleti arasında oluşacak siyasi ve askeri çatışmalar yok edilmek istenmiştir. Ayrıca Avrupa Bütünleşmesi içinde birçok bölgesel bütünleşme bulunduran bir bütünleşmedir. Bunun içine; Karadeniz Bölgesi, Benelux ülkeleri, Britanya adaları, Merkez Avrupa, Nordik Ülkeler, Doğu Blok ülkeleri ve Danube Bölgeleri girer.
Avrupa Entegrasyonu, ekonomik anlamda; Avrupa Serbest Ticaret Birliği, Euro alanı ve Avrupa Ortak Pazarı. Politik anlamda; Avrupa Birliği. Toplumsal ve kültürel anlamda; Erasmus, Schengen antlaşması ve Avrupa Birliği vatandaşlığı. Askeri alanda; Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü (NATO) ve Batı Avrupa Birliği ve bilimsel anlamda; Avrupa Uzay Ajansını bünyesinde barındırır.
Sonuç olarak bütünleşme içinde birçok alt başlık barındıran bir kavramdır ve aslında uluslararası ortamın anarşik yapısından dolayı ülkeler arasında birleşim sağlanması zordur. Buna rağmen bunu en çok gerçekleştirmiş olanın Avrupa Birliği olmasında küçük bir ironi yatar. Yüzyıllardır dünya tarihinde ve özellikle iki dünya savaşının çıkış noktası olan Avrupa’nın tüm dünyaya inat olarak bu kadar birleşmesidir.
Begüm Urgancı
TUİÇ Stajyeri
Kaynakça:
ekodialog.com,
durhamimigration.ca,
tuicakademi.org,
enfal.de,
misawa.de
