Britanya ve Ekvador’un Assange Çatışması

Geçtiğimiz haziran ayında Julian Assange Britanya’nın Ekvador Büyükelçiliğine sığındı. Ekvador tarafından sığınma talebi kabul gören Assange 6 ay ile 1 yıl arasında büyükelçilikte alabileceğini söylüyor[1]. Bu durum karşısında İsveç-Britanta-Ekvador ilişkileri büyük sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. İsveç Ekvador Quito Büyükelçisini geri çekmiş, İngiltere’de Ekvador Büyükelçiliğini basmakla Ekvador’u tehdit etmiştir[2].

Julian ASSANGE

Bütün dünya Assange’ı wikileaks sayesinde tanımıştır. Pek çok ülkeye ait farklı gizlilik derecelerine sahip belgeleri yayınlayarak uluslararası çapta bir krize yol açmıştır. Anarşist bir düşünce yapısına sahip olan Avusturalyalı gazeteci daha önce de bilgi sızdırma ile ilgili makaleler yazmıştır. Hatta bazen bilgiyi sızdırmanın ülkeleri yaptıkları hatalardan döndürebilecek bir güç olduğunu savunmuştur.

İsveç’te bir konferans için bulunduğu sırada iki kadınla zora cinsel ilişkiye girdiği için cinsel istismarla suçlanan Assange İsveç’te yargı önüne çıkartılması bekleniyordu[3].

Neden Ekvador Assange’ı Kabul Etti?

Ekvador hükümetinden gelen resmi açıklamalar doğrultusunda Assange’ın sığınma talebinin incelendiği ülkesi Avusturalya’nın Assange’ı yeterince iyi koruyamayacağı düşünüldüğü, Britanya’nın Assange İsveç’e teslim edeceği ve de İsveç’in Assange’ı Birleşik Devletler’e teslim etmeme yolunda herhangi bir güvence vermediği için sığınma talebinin kabul edildiği açıklandı.

Ekvador Dışişleri Bakanı Patino İsveç’i Assange’ı sorgulamaları için büyükelçiliğe davet ettiklerini de belirterek İsveç’te yapılacak bir yargılanmaya güvenmediklerini dile getirdi. Bunun üzerine İsveç kendi ülkelerinde iyi bir yargılama sistemi olduğunu belirterek Ekvador Büyükelçisini geri çağırdı.

Assange’ı İsveç’e teslim etmenin görevleri olduğunu belirten ve de gerekirse büyükelçiliğe girebilecekleri tehdidinde bulunan İngiliz yetkililere de Assange’ın büyükelçilikte kalacağını, İngiltere’nin Assange’ı bırakması gerektiği Ekvadorlu yetkililerce söylendi.

Yine Potina Assange’ın İsveç’e ayak basmasıyla birlikte Birleşik Devletlere gönderilebileceği ve de orada yargılanacağı hatta ölüm cezasına bile çarptırılma riski olduğunu belirtti.

İngiltere Büyükelçiliğe Girebilir mi?

Uluslararası hukuk da büyükelçiliklerin bulunduğu topraklar o ülkenin kendi topraklarıymış gibi kabul edilir. Kendi ülkelerinden görevliler ve polisler çalışabilir. Dokunulmazlık ilkesi esastır.

Fakat Britanya’da 1987’de yürürlüğe giren Diplomatik alanlar kanunu ile “ Dışişleri Bakanlığı’na, bir binanın diplomatik statüsünün, binanın sahibi yabancı ülkenin bu alanı kendi misyonu çerçevesinde veya sadece bir konsolosluk alanı olarak kullanmayı bırakması durumunda” büyükelçiliğin kaldırılması yetkisi bulunmaktadır. Her ne kadar bu kanun da “elçiliğe zorla girmek” gibi bir hüküm bulunmasa da Dışişleri Bakanlığınca yapılan yazılı açıklama da bu kanuna da yer verilmiştir[4].

Yani görünen o dur ki aslında bir büyükelçiliğe baskın yapacak herhangi bir kanun bulunmamaktadır. Eğer Britanya yasalarında buna izin verebilecek bir kanun olsaydı bile Britanya’nın büyükelçiliğe baskın yapmak en son tercihi olurdu. Bu durum hem uluslararası hukuk kurallarına aykırıdır hem de ülkeler arası ilişkilerde güveni sarsar.

Neden Ekvador?

Bir dalga şeklinde özellikle Güney Amerika kıtasında antiemperyalist akımlar güçlenmiştir. Tek tek sol hükümetlere geçiş yapan Güney Amerika ülkeleri aynı zamanda kendi içlerinde örgütler ve ticaret anlaşmalarıyla güçlenmeye ve de darbelerle dolu geçmişlerini bir daha yaşamamaya çalışmaktadırlar.

Ekvador devlet başkanı Rafael Correa’da Ekvador’un solcu- antiemperyalist lideridir. Ülkesinde popülaritesi yüksektir özellikle yaptırdığı okul ve hastanelerle çok takdir görmektedir. Bir sonraki seçimlerinde en güçlü adayı olan Correa yaklaşan seçimlerden galip çıkacağına kesin gözüyle bakılmaktadır[5].

Assange’ın sığınma talebinin kabul edilmesiyle beraber UNASUR ve ALBA ülkeleriyle yüksek güvenlikli bir toplantı yapan Ekvador genel olarak Latin Amerika ülkelerinin desteğini toplamıştır. Yine bu antiemperyalist duruşuyla Venezuela’nın da desteğini alan Correa hem ülkesinin durumunu UNASUR’da güçlendirmektedir hem de kişisel olarak devlet başkanlığı çevre ülkelerce desteklenen bir lider olmuştur[6]. Ayrıca bu durum tabiî ki de ülke içindeki komunu güçlendirecek popülaritesini artıracaktır.

Sonuç

Assange’ın 19 Haziran 2012’den beri Ekvador’un Londra Büyükelçiliğinde olması ülkeler arası ilişkilerini bozmuştur. Özellikle İsveç ve Britanya ile kötü ilişkiler içerisinde olan Ekvador yaptığı söylemlerle Birleşik Devletler ve Avusturalya’yı da suçlu konumuna düşürmüştür.  Fakat bu durum Ekvador’un çevre ülkelerle olan ilişkilerini güçlendirmiştir.

Bu olayda en zor durumda kalan ise İngiltere’dir.  Assange’ı İsveç’e teslim etme görevi İngiltere’nindir. Eğer başarılı olamazsa hem Ekvador’a karşı boyun eğmiş bir Birleşik Krallık olacak hem de krizi yönetme de başarısız olmakla suçlanacaktır. Yine yapacağı en ufak bir hata krizi derinleştirecek ya da diğer ülkelerin desteğini kaybettirecek niteliktedir. Birleşik Krallık kriz politikasını çok dikkatli bir şekilde yönetecektir. Büyükelçiliği basmayı tercih etmesi pek olası görünmemektedir. Bu yüzden çalışmalarını yavaşlatıp Assange’ın Büyükelçilikten çıkacağı güne odaklanması daha iyi olacaktır. Bu politika çok hassas olmakla beraber çok ince detaylar içeren de bir plan olacaktır. Nitekim Assange elçiliği ne şekilde terk ederse etsin kapıdan çıktığı anda elçilik sınırlarının dışında fakat Britanya sınırlarının içinde olacaktır.

Aslıhan BAŞER

UİÇ Derneği Latin Amerika Çalışma Grubu Direktörü