Bolivya’nın Latin Amerika, ABD ve Türkiye ile İlişkileri

BOLİVYA CUMHURİYETİ’NİN LATİN AMERİKA DEVLETLERİ, AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ve TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE İLİŞKİLERİ

Bolivya’nın Latin Amerika Devletleri İle İlişkileri

Bolivya’da siyasi anlayış ilk yerli başkan olan Evo Morales ile birlikte değişim süreci yaşamıştır. Bu değişim Bolivya’nın Latin Amerika devletleri ile olan ilişkilerini de etkilemiştir. Morales her şeyden önce başta Küba, Venezuela olmak üzere diğer Latin Amerika Devletleri ile iyi ilişki kurmak istemiştir.[1]

Bolivya, Latin Amerika’daki bölgesel entegrasyon süreçlerine aktif olarak katılmaktadır. And Milletler Topluluğu üyesi olan Bolivya, UNASUR ve ALBA’ya ortak üyedir. MERCOSUR ile ilişkiler 2012 yılında başlamış ve müzakere süreci devam etmektedir.[2] 21. yy’da sosyalizmin Latin Amerika’da farklı bir şekil alması ve Venezuela’nın diğer Latin Amerika Devletleri’ni etkilemesi ile beraber Bolivya’da bu süreçten kazanımlar elde etmiştir. Morales sonrasında değişen çizgi genel olarak ABD emperyalizmine karşı duran bir çizgi olmuştur. Bolivya bu konuda Venezuela’nın uygulamalarını örnek alsa da Venezuela kadar başarılı değildir. Chávez’in ALBA hareketini kurmasından sonra üye olan Bolivya, ABD’nin politikalarına karşı olduğunu göstermiştir. Arjantin ile Bolivya arasında da siyasi ve ekonomik ilişkilerin arttırılması gayreti hâkimdir. 80’li yıllarda iki hükümetin yetkilileri insan hakları ihlalleri ve uyuşturucu ile mücadelede ortak hareket etmişlerdir. Ayrıca doğalgaz konusunda iki devletin alışverişi söz konusudur. Yacuiba (Bolivya) ve Campo Durán (Arjantin) kasabaları arasında kurulan hidroelektrik ve sulama projeleri ile bu alanda işbirliği yapmaktadırlar. İki hükümet arasında; Sınır Komiteleri’nin kurulması, Özel Kalkınma Fonu kurulması,vizelerin kaldırılması konusunda anlaşmalar imzalanmıştır.[3] Peru ve Bolivya arasındaki ticari ilişkiler de yoğun seviyededir. Ticaret 2009 yılında 600 milyon Dolar seviyesine kadar ulaşmıştır.[4] Ülkedeki siyasi istikrarsızlık nedeniyle istikrasız ilişkiler Evo Morales ile birlikte düzelme göstermiş, Latin Amerika Devletleri ile olan ilişkilerin seviyesinde artış gözlemlenmiştir.

Bolivya ve Amerika Birleşik Devletleri İlişkileri

Bolivya ve ABD arasındaki ilişkilerin tarihi, Bolivya’nın 1849’da bağımsızlığını ilan etmesiyle birlikte kurulmuştur. Latin Amerika’nın en bariz sorunlarından biri olan uyuşturucu, ABD’nin de bu bölgeye yönelik politikalarını belirlemesinde etkendir. Uyuşturucuya yönelik koka üretimine karşı olan ABD, Bolivya’nın koka üreticisi olması nedeniyle dikkatini Bolivya’ya çekmiştir. ABD, uyuşturucu ile mücadele etmesi için Bolivya’ya yardım etmiştir. ABD’den başlıca; Andean Counterdrug Initiative (ACI) Found[5], Millenium Challenge Account[6] gibi yardımlar alınmıştır. 2006’da Evo Morales’in başkanlığa geçmesi ABD’yi tedirgin etmiştir. 2007 yılında Morales’in ABD vatandaşlarına vize zorunluluğu getirmesi ilişkileri olumsuz yönde etkilemiştir. Morales’in ayrıca “coca yes, cocaine no”(okaya evet, kokaine hayır) politikası, koka üretimi konusunda ABD’ye karşı yürütülen bir programdır.[7] Morales’in başkanlığa geçmesi kamuoyu tarafından yeni bir Chávez’in ortaya çıkmış olması olarak algılanmıştır. Bolivya, ABD ile olan ilişkilerinin yeniden iyileşmesinin Obama’nın seçilmesi ile iyileşebileceğine vurgu yapmıştır. Morales, ülkedeki Amerikan Uyuşturucu ile Mücadele Ajansının (DEA) faaliyetlerinin süresiz askıya alındığını belirtmişti. Bolivya hükümetinin ABD ile olan ilişkilerinin sadece uyuşturucudan değil, başka alanlarda da geliştirebileceklerini öngörmektedir.[8] Şu an Bolivya’da ABD Büyükelçisi yoktur.

Bolivya ve Türkiye İlişkileri

Türkiye’nin genel olarak Latin Amerika ülkeleri ile ilişkileri kısıtlı kalmıştır. Bunun en büyük nedeni coğrafi bakımdan uzaklık olarak nitelendirilmiştir. İki ülke arasında bugüne kadar bakan veya daha üst düzeyde bir resmi ziyaret gerçekleştirilmemiştir. Türkiye’nin Lima Büyükelçiliği Bolivya’ya, Bolivya’nın Roma’daki Büyükelçiliği de Türkiye’ye akreditedir. İki ülke arasında siyasi istişareler 5 Mayıs 2000 tarihinde La Paz’da gerçekleştirilmiştir. İkili ticaret hacmi halen toplam 8 milyon dolar civarında seyretmektedir.[9] Latin Amerika ülkeleri ile Türkiye’nin yaptığı ticarette, dış ticaret fazlası verdiği az sayıdaki ülkeden biri Bolivya’dır. Türkiye ile Bolivya arasındaki ticaret mevcut potansiyele rağmen oldukça düşük seviyededir.[10] 2013 yılı verilerine göre Türkiye, Bolivya’nın ihracatında 45. sırada, ithalatında ise 28. sırada yer almaktadır. 29 Haziran 2011 tarihinde Türkiye ile Bolivya arasında “Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır. Bolivya ile Türkiye arasında ticari ve ekonomik ilişkilerin hukuki altyapısının oluşturulabilmesini teminen imzalanan “Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşması” ile iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin daha da geliştirilmesi ve potansiyel seviyelere ulaştırılması hedeflenmektedir. Anlaşma uyarınca, Bolivya ile Türkiye arasındaki; ticari, ekonomik, sınaî, teknik ve bilimsel işbirliği konularının tümünün en üst düzeyde ele alınmasını teminen “Ortak Ekonomik Komisyon” kurulmuştur.[11]

Okan Gökçe