Bangladeş’te Rejim Değişikliği
Küresel sistemin çok kutupluluğa geçişi konusunda uzman, Moskova merkezli Amerikalı siyasi analist Andrew Korybko’nun kaleme aldığı analiz ilk olarak 6 Ağustos 2024 tarihinde ”Analyzing The Regime Change Sequence That Toppled Bangladesh’s Long-Serving Prime Minister” başlığıyla yayınlanmıştır.
———–
Bu yaz başında yargının tartışmalı hükümet iş kotası sistemini yeniden yürürlüğe koymasına karşı öğrenci liderliğinde başlatılan barışçıl protestolardan, ülkenin uzun süreli liderinin hayatını kurtarmak için Hindistan’a kaçmasına neden olan kent terörizmi dalgasına kadar her şey şöyle gelişti…
Gündelik haber takipçileri, Bangladeş’le ilgili olarak sadece rejim değişikliği yaşamış bir Güney Asya ülkesi olduğunu bilirler, ancak Bangladeş aynı zamanda dünyanın en kalabalık sekizinci ülkesi, dünyanın en büyük tekstil endüstrilerinden birine sahip ve oldukça jeostratejik bir konuma sahiptir. Bangladeş, Hindistan’ın “anakara” ile yalnızca 12-14 mil genişliğinde en dar noktasında bağlantı kuran Kuzeydoğu Eyaletleri’ne komşudur ve bu eyaletlerin bazıları yıllardır etnik ayrılıkçı huzursuzluklarla mücadele etmektedir.
Eski Bangladeş Başbakanı Şeyh Hasina, Çin ve ABD ile yakın ilişkiler geliştirmesine rağmen, fiili olarak Hindistan’ın bir müttefikiydi. Hindistan Başbakanı Narendra Modi’nin bölgesel kalkınma vizyonunu paylaşarak, Hindistan’a Kuzeydoğu Eyaletleri ile ticareti kolaylaştırmak için geçiş hakları tanıdı. Ayrıca, Hasina, Delhi tarafından terörist olarak tanımlanan ilgili militan grupların ülkesini kullanmasını engelledi ve dini radikallere de baskı uyguladı.
Bangladeş ekonomisi onun liderliğinde hızla büyümesine rağmen, iç istikrarı sağlamak için sert yöntemlere başvurdu, bu da muhalefete karşı yürütülen yasal davaların “antidemokratik hukuk savaşları” olduğunu düşünen İslamcı eğilimli gençlerin sayısının artmasına neden oldu. Güvenlik güçlerinin tartışmalı taktikleri, iç huzursuzluğu istemeden daha da kötüleştirdi ve sonunda, zaten onun çok kutuplu denge politikasından memnun olmayan ABD tarafından hedef alınan yaptırımlara yol açtı.
Geçtiğimiz on dört ayda, Nisan 2023’te kendisine karşı rejim değişikliği kışkırtmakla suçladıktan sonra Amerika ile bağları kötüleşti. Rusya daha sonra Kasım ayında, muhalefetin boykot ettiği Ocak 2024 seçimleri sırasında bir Renkli Devrim düzenleyebileceği endişesini dile getirdi. Üç aydan kısa bir süre önce Hasina, bir üs talebini reddettikten sonra, bölgede bir Hristiyan vekil devleti kurmayı planladığı iddiasıyla suçladığı Batı ülkesinin ABD olduğunu güçlü bir şekilde ima etti.
Kısa bir süre sonra, Yüksek Mahkeme, 2018’de yasadışı ilan edilen ve nüfusun büyük bir kesimini bu karara karşı sokağa çıkmaya teşvik eden tetikleyici olay olarak hizmet eden tartışmalı hükümet iş kotası sistemini Haziran ayı sonlarında yeniden yürürlüğe koydu. Bu hareket başlangıçta öğrenciler tarafından yönlendirildi ancak kısa sürede muhalefetin fırsatçı üyeleri, Batı’da yetişmiş sivil toplum unsurları ve dini radikaller tarafından benimsendi ve bu durum bu hafta istifa etmesi ve kaçmasıyla sonuçlandı.
16 Nisan 2023: “ABD Bangladeş’te Neden Rejim Değişikliği Planlıyor?”
26 Kasım 2023: “Rusya, ABD’nin Bangladeş’te Bir Renkli Devrim Organize Edebileceği Konusunda Uyardı”
27 Mayıs 2024: “Bangladeş, Bölgede Bir Hristiyan Vekil Devleti Oluşturma Planına Karşı Uyarıda Bulundu”
25 Temmuz 2024: “Bangladeş’teki Huzursuzluk Bir Renkli Devrim Değil Ama Kolayca Birine Dönüşebilir”
5 Ağustos 2024: “Bangladeş’in Rejim Değişikliği Beklenmedik Şekilde Başarılı Olduktan Sonra En İyi Yol Nedir?”
6 Ağustos 2024: “Bangladeş’teki Darbe Sonrası Siyasi Şiddet, Gelecekteki Yön İçin Kötüye İşaret Ediyor”
Yukarıdaki analizler, kota sistemi geri çekildikten sonra devam eden ve büyük sayıda isyancının parlamentoya ve onun sarayına saldırmasını önlemek için silahlı kuvvetlerin ölümcül kuvvet kullanmayacağını düşünerek başarılı olan rejim değişikliği sürecini belgeliyor. Muhalefetle, dini radikallerle ve yabancı güçlerle bağlantısı olmayan ortalama Bangladeşliler de, devletin “protestocu”ya karşı şiddetini gösteren bağlam dışı görüntülerden öfkelendikten sonra onlara katıldılar.
Bu taktik, Renkli Devrimlerin karakteristik özelliğidir ve birçok kişinin muhalefet Bangladeş Milliyetçi Partisi’nin (BNP) yasaklı Cemaat-i İslami müttefikleri olduğunu düşündüğü şiddetli isyancılar tarafından kullanıldı ve güvenlik güçlerini, sokaklarda güvenliği yeniden sağlamak için son çare olarak ölümcül kuvvet kullanmaya kışkırttı. Bu görüntüleri gördükten sonra huzursuzluğa katılan bireyler, güvenlik güçlerinin barışçıl protestocuları öldürmekten korkarak yukarıda bahsedilen yöntemleri tekrarlamaktan kaçınması için istemeden “insan kalkanları” oldular.
Sosyal medya yasaklanmış ve sokağa çıkma yasağı uygulanmış olmasına rağmen, birçok kişi bu görüntülere ulaştı ve kontrol edilemeyen sayıda öfkeli vatandaş sokaklara döküldü, böylece güvenlik güçlerini daha önce açıklanan ikileme zorladı ve geri adım atmalarına yol açtı. Hasina, güvenlik güçlerinin kendisini koruyacağına ve yönettiği hükümeti destekleyeceğine güvenemeyeceği belli olunca kaçtı. Ardından intikamcı siyasi şiddet ve Hindu azınlığa yönelik saldırılar geldi.
Hindistan, Bangladeş’in yeniden BNP yönetimindeki, Delhi tarafından terörist olarak tanımlanan gruplara ev sahipliği yapabilecek eski düşman ülkeye dönme olasılığı konusunda endişeli. Pakistan’ın Hindistan’a olan nefreti iyi bilinir, Çin, Hindistan ile acı bir sınır anlaşmazlığı içinde ve ABD, Hindistan’ın Rusya’yı bırakıp Çin ile savaşarak bir vassal olmayı reddetmesinden dolayı öfkelidir, bu yüzden üçü de bu şekilde onu cezalandırmak için nedenlere sahipler.
Bu nedenle, çıkarları Bangladeş’te birleşerek Hindistan’ın iç güvenliği ve toprak bütünlüğü için ciddi tehditler oluşturabilir. Bu en kötü senaryoda, ister koordineli ister bağımsız olarak ilan edilmiş olsun, politikalarının birleşik etkisi Hindistan’ın Büyük Güç olarak yükselişini sabote etmek ve böylece Yeni Soğuk Savaş’ta büyük bir güç oyunu temsil etmek olacaktır. Bunun olup olmayacağını söylemek için henüz çok erken, ancak bu komşu krizi yakından izleyen Hindistan tarafından da göz ardı edilemez.
