Soğuk savaş sonrası şekillenen yeni uluslararası sisteme ekonomik-siyasi açıdan bakıldığında ABD önemli ekonomik güç olmakla birlikte, küreselleşen dünya sisteminde tek başına güçlü ekonomik aktör değildir. Avrupa Birliği (AB), Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü (APEC) gibi ekonomik güç odakları ile bu örgütlenmeler bünyesinde, ya da bunlardan bağımsız güç merkezleri bulunmaktadır.
Peki, bu Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Formu (APEC) nedir?
Künyesi
Örgütün amacı; Asya-Pasifik bölgesinde ticaretin ve yatırımın serbestleştirilmesi ekonominin entegrasyonu için ticari ve teknik işbirliği ile iş bağlantılarının kolaylaştırılması.
Kuruluş tarihi: 1989 Merkezi: Singapur APEC sekreteryası
Üye Ülkeler: Avustralya, Brunei Darussalam, Kanada, Şili, Çin, Hon Kong Özel İdaresi, Endonezya, Japonya, Kore, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Rusya Federasyonu, Singapur, Tayvan, Tayland, ABD ve Vietnam’dır.
Türkiye APEC’e üye değildir.
APEC önde gelen Asya-Pasifik ekonomik fonudur. Birincil hedefi Asya-pasifik bölgesinde sürdürülebilir ekonomik büyüme ve refahı sağlamaktır. APEC teşvik ve bölgesel ekonomik entegrasyonu hızlandıran, ekonomik ve teknik işbirliğini teşvik etmek, insan güvenliği arttırmak, olumlu ve sürdürülebilir iş ortamının kolaylaştırılması, ücretsiz ve açık ticaret ve yatırım suretiyle dinamik ve uyumlu Asya-Pasifik toplum inşa etmek APEC girişimler somut faydalar içine somut sonuçlar ve anlaşmaları APEC politika hedeflerini belirlemiştir.
APEC fikri kamuya Ocak 1989’da Seul de, Kore de bir konuşması sırasında Avustralyalı, Sayın Bob Hawke, eski Başbakan tarafından söylendi. Aynı yıl, 12 Asya-Pasifik ekonomileri APEC i kurmak için Canberra, Avustralya da araya geldi. Kurucu üyeleri şunlardı: Avustralya, Brunei Sultanlığı, Kanada, Endonezya, Japonya, Kore, Malezya, Yeni Zelanda, Filipinler, Singapur, Tayland ve Amerika Birleşik Devletleri.
Çin, Hong Kong, ve Tayvan 1991 yılında katıldı. Meksika ve Papua Yeni Gine’de 1993 yılında izledi. Şili 1994 yılında katılmış. Ve 1998 yılında, Peru, Rusya ve Vietnam’da 21 tam üyelik alarak katıldı.
1989 ve 1992 yılları arasında, APEC gayri resmi bir üst düzey yetkili ve Bakanlar düzeyinde diyalog olarak görüştü. 1993 yılında, Amerika Birleşik Devletleri eski Başkanı Sayın Bill Clinton, bir yıllık APEC Ekonomik Liderler Toplantısı yaptılar. 1989’dan günümüze yapılan toplantılar şu şekildedir.
1989-Canberra, Avustralya
12 APEC üyeleri ile gayri resmi bir Bakanlar düzeyinde diyalog grubu olarak başlar.
1993 – Blake Island, Amerika Birleşik Devletleri
APEC Ekonomik Liderler ilk kez buluşuyor ve APEC vizyonu ana hatlarıyla, “istikrar, güvenlik ve halklarımız için refah.” Şeklinde belirleniyor.
1994-Bogor, Endonezya
APEC, bir Bogor Hedefleri ayarlar “gelişmekte olan ekonomiler için gelişmiş ekonomiler ve 2020 için ücretsiz ve açık ticaret ve 2010 yılında Asya-Pasifik yatırım.”
1995 – Osaka, Japonya
APEC ticaret ve yatırımın serbestleştirilmesi, iş kolaylaştırma ve politika diyalogları, ekonomik ve teknik işbirliği ile desteklenen sektörel faaliyetleri yoluyla Bogor Hedefleri karşılanması için bir çerçeve sunmaktadır Osaka Eylem Gündemi (OAA) benimser.
1996 – Manila, Filipinler
APEC (MAPA) için Manila Eylem Planı ticaret ve yatırımın serbestleştirilmesi ve kolaylaştırılması önlemler Bogor Hedeflerine ulaşmak için ve ilk Toplu ve Bireysel Eylem Planları derlenmiş, ekonomilerin serbest ulaşmak nasıl ana hatlarıyla özetleyen, benimsenen ticari hedefler.
1997 – Vancouver, Kanada
APEC 15 sektör Erken Gönüllü Sektörel Serbestleşme (EVSL) için bir öneri onayladığı ve Bireysel Eylem Planları her yıl güncelleştirilmesi gerektiğini karar verilir.
1998 – Kuala Lumpur, Malezya
APEC EVSL için ilk dokuz sektörleri kabul eder ve Dünya Ticaret Örgütü olmayan APEC üyeleri ile bir EVSL anlaşma yapmak istiyor.
1999 – Auckland, Yeni Zelanda
APEC gelişmiş ülkelerde 2005 ve gelişmekte olan ekonomilerde 2010 yılına kağıtsız ticaret taahhüt eder. APEC İş Seyahat Kartı planı onaylanmıştır ve APEC Kadınların Uyum Elektrik Ekipmanları ve Çerçeve üzerine Karşılıklı Tanıma Anlaşması onaylanmıştır.
2000 – Bandar Seri Begawan, Brunei Sultanlığı
APEC çevrimiçi İEN’niz sağlayan bir elektronik Bireysel Eylem Planı (e-IAP) sistemini kurar ve diğer amaçları arasında, APEC bölgede üçlü İnternet amaçlayan, Yeni Ekonomi İçin Eylem Planı
2001 – Shanghai, Çin Halk Cumhuriyeti
APEC Bogor için Yol Haritası netleştirilmesi ve Uygulama Mekanizması güçlendirilmesi, APEC Vizyon genişletilmesi üzerinde duruluyor Şangay Accord, benimser. E-APEC Stratejisi kabul edilirse, bu, piyasa yapıları ve kurumlarının güçlendirilmesi online işlemler için altyapı yatırımları ve teknoloji kolaylaştırmak girişimcilik ve insani kapasite geliştirme teşvik etmek için bir gündem belirlemektedir. APEC ilk Kontr-Terörizm Bildirimi verilir.
2002 – Los Cabos, Meksika
APEC bir Ticaretin Kolaylaştırılması Eylem Planı, Ticaret Politikaları, Dijital Ekonomi ve Şeffaflık Standartları benimser. APEC ikinci Terörle Mücadele Bildirimi APEC Bölgesi (STAR) Girişimi Güvenli Ticaret kabulü ile birlikte teslim edilir.
2003 – Bangkok, Tayland
APEC DTÖ Doha Kalkınma Gündemi müzakerelerinde yeniden enerji kabul eder. İkili ve bölgesel ticaret anlaşmaları, Bogor Hedefleri ve DTÖ kapsamında çok taraflı ticaret sisteminin tamamlayıcı amaçları vurgular. APEC üyesi ekonomilerin refahı, aynı zamanda Asya-Pasifik bölge halklarının güvenliğini artırmak için değil, sadece kendini ayırıyor. APEC, terörist grupların söküp kitle imha silahları tehlikesini ortadan kaldırabilir ve diğer güvenlik tehditlerine karşı koymak için belirli eylemler gerçekleştirebilir taahhüt eder. Üye SARS üzerine APEC Eylem Planı ve diğer kişisel güvenliğini korumak için Sağlık Güvenliği Girişimi için kaydolun. APEC ayrıca, bilgi tabanlı ekonomiler oluşturup sağlıklı ve verimli finansal sistemler geliştirmek ve bölgesel yapısal reform hızlandırmak için çabalarını güçlendirir.
2004 – Santiago, Şili
APEC DTÖ Doha Kalkınma Gündemi ilerleme için güçlü bir destek beyanı verir ve görüşmeler bir atılım gerçekleştirmek için bir hedef tarih ayarlar: Aralık 2005, Altıncı DTÖ Bakanlar Konferansı toplanması. APEC yerleşik eşleştirme danışmanlarının ve Serbest Ticaret Anlaşmaları, Genişletilmiş Ticaret ve Veri Gizlilik Framework Santiago Girişimi için En İyi Uygulamalar benimser. APEC terörizm tehdidine karşı koymak için onun “kusursuz bir kararlılıkla” yineler ve etkin ihracat kontrol sistemlerinin temel unsurları belirleyerek bu konuda daha fazla önlem alabilir; adam-taşınabilir hava savunma sistemleri (MANPADS) kontrolüne ilişkin kurallar oluşturulması ve devam YILDIZ girişimi uygulamaya. APEC yolsuzlukla mücadele ve şeffaflık sağlamak için siyasi taahhüt yapar, ve bu amaca yönelik Eylem belirli bir Kursu onaylamaktadır.
2005 – Busan, Kore
APEC Busan Yol Haritası benimser, APEC Bogor Hedefleri ve APEC Gizlilik Çerçeve karşılanması yolunda iyi olduğunu tespit etmiştir Orta Vadeli Stocktake tamamlar. Liderleri Hong Kong, Çin DTÖ 6. Bakanlar Toplantısı için başarılı bir sonuç destek tek başına bildiri yayınlamaları ve pandemik sağlık tehditlerine karşı ve bölge için derin ekonomik güvensizlik neden olabilir terörizme karşı savaşmaya devam etmek kabul edersiniz.
2006 – Ha Noi, Viet Nam
APEC Ekonomik Liderler APEC ekonomilerine yardımcı olmak için Bogor Hedefleri ve destek kapasite artırıcı önlemlerin uygulanması için belirli eylemleri ve kilometre taşlarını tanımlayan Ha Noi Eylem Planı’nı onayladı. Onlar da iddialı ve dengeli sonuçlar için çağrıda DTÖ Doha Kalkınma Gündemi üzerine bir bildiri yayınladı. Gündemi öncelik için, APEC çalışma grupları reform ve Sekreterlik güçlendirmek için stratejik bir yaklaşım getiriyor.
2007 – Sidney, Avustralya
ilk kez, APEC üyesi Ekonomiler İklim Değişikliği, Enerji Güvenliği ve yeni bir uluslararası iklim değişikliği anlaşmasının destek gelecekteki eylem özetleyen ve pratik, kooperatif eylem ve girişimler programı ilan ve Temiz Kalkınma üzerine bir deklarasyon yayımlayabilir. Liderler ayrıca yapısal reform girişimleri de dâhil olmak üzere yakın Bölgesel Ekonomik Bütünleşme büyük bir raporu kabul etti ve 2010 yılına kadar yüzde beş ilave ile ticari işlem maliyetlerini düşürecek yeni APEC Ticaretin Kolaylaştırılması Eylem Planı’nı memnuniyetle karşıladı.
2008 – Lima, Peru
APEC ticaret sosyal boyutları ve 2008 teması, “Asya-Pasifik Kalkınma İçin Yeni Bir Taahhüt” uyarınca, gelişmiş ve gelişmekte olan üyeleri arasındaki uçurumu azaltmaya odaklandı. Liderler ayrıca Küresel Ekonomiye Lima APEC Liderler Bildirimi küresel finansal kriz ele aldılar. Onlar, istikrar ve büyüme geri yüklemek için tüm gerekli ekonomik ve mali önlemler almak korumacılık reddetmek ve DTÖ Doha Kalkınma Gündemi müzakerelerinde ilerlemek için çabalarını yoğunlaştırmaya kararlıyız.
2009 – Singapur
APEC Liderleri 2010 yılına kadar korumacılık onların durma kararlılığını sürdürüyor kabul ederken, dengeli, kapsamlı ve sürdürülebilir büyümeyi sürdürmeye giderir. APEC üst düzey ticaret ve finans yetkililerinin ilk kez ortak toplantılar ekonomik krizini çözmek için yapılır. APEC Tedarik Zinciri Bağlantı Çerçeve ve yüzde 25 daha ucuz, daha hızlı ve 2015 yılına kadar kolay bölgedeki iş yapmayı Doing Business Eylem Planı kolaylığı başlattı. Üye ekonomiler de bir APEC Hizmetler Eylem Planı ve Çevresel Mallar ve Hizmetler İş Programı üzerinde çalışmaya başlar.
2010 – Yokohama, Japonya
APEC Liderler üyeleri gerçekleştirmek için bir yol haritası sağlamak için Yokohama Vizyon vermek bir ekonomik, entegre, sağlam ve güvenli APEC topluluk. Bu kapsamlı, uzun vadeli büyüme stratejisinin formülasyonu içerir. APEC Bogor Hedefleri doğru ilerlemenin değerlendirilmesi tamamlar ve mal, hizmet ve yatırım yanı sıra ticaretin kolaylaştırılması serbestleştirilmesi ticaret alanlarında önemli kazanımlar bulur. APEC Yatırım için APEC Stratejisi formüle ve Yapısal Reform APEC Yeni Strateji onaylamaktadır. APEC Gıda Güvenliği konusundaki ilk kez APEC Bakanlar Toplantısı tutar.
2011 – Honolulu, Amerika Birleşik Devletleri
APEC Liderler sorunsuz bir bölge ekonomisine yönelik somut adımlar atmayı taahhüt ettiği Honolulu Bildirgesi vermek; paylaşılan yeşil büyüme hedeflerini ele alınması, düzenleyici işbirliği ve yakınlaşma ilerlemektedir. Bu hedeflere ulaşmak için, APEC DTÖ pozisyonları ‘APEC ekonomileri halel getirmeksizin, ekonomik koşullar’, 2015 yılı sonuna kadar azaltmak yüzde 5 veya daha az çevresel malların tarife oranları uygulanacaktır, hesap ekonomiler dikkate alınarak çözümlenir. APEC 2035’e yüzde 45 toplam enerji yoğunluğunun azaltılması hedefi belirler. Ve APEC düzenleme çalışmalarının iç koordinasyonu sağlayarak iyi düzenleyici uygulamaları uygulamak için 2013 yılına kadar belirli adımlar atmaya taahhüt; düzenleyici etkilerinin değerlendirilmesi ve kamu istişare yapılması gibi kararlar alınıyor.
Bu toplantılarda alınan karalar İngilizceden Çeviridir.
Sonuç
APEC birçok uluslararası örgütten faklı olarak bağlayıcılığı olmayan taahhütler temelinde açık diyalog esasına göre faaliyetlerini yürütmektedir. APEC, üyelerine antlaşmalara dayanan hukuki yükümlülükler getirmemekte, kararlar oy birliğiyle alınmakta, yükümlülükler ise gönüllü olarak üstlenilmektedir.
APEC bünyesinde ticaret ve yatırımları izleme, yatırım ve teknoloji transferi, insan kaynaklarını geliştirme. Enerji, telekomünikasyon, deniz kaynaklarının korunması, balıkçılık, ulaştırma ve turizm konularda çalışma grupları bulunmakta, yüksek düzeyli memurlar ve bakanlar düzeyinde toplantılar düzenlenmekte ve ülke liderlerinin katıldığı zirvelerde APEC çerçevesindeki gelişmelere yön verilmektedir. APEC çerçevesindeki işbirliğinin temel hedefleri üyeler arasında gümrük tarifelerinin düşürülmesi ve diğer ticaret engellerinin azaltılması, yerel bazda verimli ekonomilerin oluşmasına katkı sağlanması, bu sayede ithalatın önemli bir biçimde artırılmasıdır. APEC’in koyduğu bu hedeflerin gerçekleştirilmesi açısından APEC’e Üye Ülke liderlerinin 1994’te Endonezya’nın Bogor şehrinde kabul ettikleri “Bogor Hedefleri” anahtar bir yer tutmaktadır. Sanayileşmiş Ülkeler açısından 2010, gelişmekte olan ülkeler tarafından ise 2020 yılında hayata geçirilmesi öngörülen bu hedefler, özetle, Asya-Pasifik bölgesinin bir serbest ticaret ve yatırım alam haline getirilmesini hedeflemektedir.
APEC kuruşundan bugüne kadar yaptığı toplantılarda önce güvenliği esas almıştır demek yanlış olmayacaktır. 1993 toplantısında güvenlik ve refah ilkesi temel alınarak 2002 yılı toplantısına kadar serbest ekonomi gelişimi kararları alınırken 2002 de buna terörle mücadele bildirimi ile güvenli ticaret bildirileri de eklenir. Daha sonraki yıllarda APEC üyesi ekonomilerin refahı, aynı zamanda Asya-Pasifik bölge halklarının güvenliğini artırmak kitle imha silahları tehlikesini ortadan kaldırabilmek için ve diğer güvenlik tehditlerine karşı koymak için belirli eylemler gerçekleştirebilir taahhüt veriyor.
APEC Liderler sorunsuz bir bölge ekonomisine yönelik somut adımların atılacağı taahhüdünü veriyor.
Faruk TÜRK
Çankırı Karatekin Üniversitesi
Kaynakça:
Halit BAŞAR – (Dış İşleri Bakanlığı Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi)
Akademik Bakış sayı 17 Tummuz Ağustos Eylül 2009 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız- Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü Celalabat-KIRGIZİSTAN sf.no:2
Faruk Sönmezoğlu, Türk Dış Politikası (İstanbul: Der Yayınları, 2006), s. 463.
http://www.ekodialog.com/Makaleler/asya_pasifik_ekonomik_isbirligi.html
http://asbava.blogspot.com/2011/01/asya-ve-pasifik-ekonomik-isbirligi-apec.html
